Beeldvorming van mensen met een Afrikaanse haarstijl

Janice Odijk

Welke onbewuste normen spelen rol bij het begrip 'professionaliteit'?

"Als je haar maar goed zit!” is een gevleugelde uitspraak. Maar wat is goed en wie bepaalt dat? Janice Odijk deed onderzoek naar de invloed van een natuurlijke Afrikaanse haarstijl, omdat zij zelf een Kaapverdiaanse achtergrond heeft en al haar hele leven worstelt met het “natural hair-dilemma”. Afros, dreadlocks of vlechtjes zijn de meest gangbare haarstijlen voor mensen met natuurlijk kroeshaar, maar deze hebben in Europese cultuur een negatieve associatie: het is niet mooi, niet professioneel, of wordt geassocieerd met Rastafari en blowen. “Dit maakt het vooral lastig in werksituaties: Je wilt je authentieke zelf kunnen zijn en tegelijkertijd een professionele indruk achterlaten, maar het één lijkt het ander dan uit te sluiten”, aldus Janice. Met het onderzoek wil zij de bewustwording rond dit thema vergroten en laten zien dat onbewuste bias een rol speelt bij concepten als geschiktheid en professionaliteit. Zij hoopt dat er meer vrouwen hun identiteit naar voren kunnen laten komen in hun haardracht, zonder daar negatief op beoordeeld te worden.

Meerdere assen van ongelijkheid

Het onderwerp is tot nu toe weinig onderzocht, terwijl het een thema is dat onder veel vrouwen met een Afrikaanse afkomst speelt. Janice wilde kijken wat het effect is van het dragen van een natuurlijke Afrikaanse haarstijl op beeldvorming bij sollicitaties. Zij keek daarbij naar de verschillen tussen mannen en vrouwen en koos voor perspectief van intersectionaliteit. Daarbij wordt ervan uitgegaan dat mensen discriminatie ervaren op een groot aantal verschillende factoren. En dat er connecties (kruispunten) zijn als de verschillende assen waarlangs ongelijkheid plaatsvindt elkaar snijden. Een ander centraal uitgangspunt van intersectionaliteit is dat discriminatie en racisme diepgeworteld zit in sociale-maatschappelijke en/of institutionele structuren (denk aan politiek, recht, media, economie, arbeidsmarkt) en dat het daarom belangrijk is om die sociale context mee te nemen (‘bloot te leggen’) bij het analyseren van discriminatie. De norm “professionaliteit” - voor werkgevers een belangrijk criterium om te bepalen of iemand wel of niet geschikt is voor een baan - is een voorbeeld van zo’n structureel aspect van de sociale context waarbinnen, in dit geval, haar-discriminatie makkelijk kan optreden.

Janice verwachtte dat intersecties ook voor het thema haardracht gevolgen zou hebben; dat wil zeggen dat het vrouw-zijn en het hebben van een afwijkend haartype elkaar versterken. Voor vrouwen is het uiterlijk doorgaans meer van belang dan voor mannen. Veel vrouwen met een Afrikaanse afkomst kiezen bovendien voor stijl haar, extensies of een pruik. Janice verwachtte dan ook dat vooral vrouwen extremere nadelen zouden ondervinden als zij kiezen voor een Afrikaans haartype.

Vrouwen meer in het nadeel dan mannen

Uit het onderzoek bleek inderdaad dat vrouwen die hun natuurlijke Afrikaanse haardracht dragen minder professioneel en minder geschikt werden gevonden voor een bepaalde baan dan donkere vrouwen met stijl haar. Bij mannen is het haar doorgaans kort en koos zij voor verschil tussen donkere mannen met kort/conventioneel haar en mannen met dreadlocks. Uit het onderzoek bleek dat mannen met dreadlocks wel als minder professioneel werden beschouwd, maar niet als minder geschikt. Bij vrouwen bleek dat er een verband is tussen Afrikaans haar met de perceptie dat de kandidaat minder geschiktheid is en minder professioneel, én dat er bovendien een interactie-effect optreedt: minder professioneel medieert ook met minder geschikt. Bij mannen is dat niet zo.

Een werkgever vraagt ook niet om je sproeten af te dekken met foundation om er meer representatief uit te zien.

Natural Hair Community

Voor vrouwen betekent dit dat zij aan discriminatie kunnen ontkomen door hun haartype aan te passen. Maar het houdt het vooroordeel in stand en maakt de druk om aan te passen ook groter. De laatste decennia is er een beweging in opkomst die aandacht vraagt voor dit probleem: een “natural hair community” waarin vrouwen elkaar motiveren om de overstap te maken van chemisch stijl, naar natuurlijk kroes. “Er is geen reden waarom het niet professioneel zou zijn. Een werkgever vraagt ook niet om je sproeten af te dekken met foundation om er meer representatief uit te zien. Daarnaast zijn veel gebruikte middelen ook erg ongezond”, argumenteert Janice. Haar is vanuit de Afrikaanse cultuur altijd belangrijk geweest voor identiteit: het maakte duidelijk uit welke stam je kwam, in wat voor levensfase je zat. Bovendien laat je je haar alleen doen door mensen die dicht bij je staan; het is heel persoonlijk. Ook vandaag de dag betekent haar en haardracht veel voor de persoon en haar identiteit. Dat maakt het extra schrijnend om steeds kritisch beoordeeld te worden op je haardracht of een deel van je identiteit weg te moeten houden.  

Gevolgen voor beleid

Intersectionaliteit is belangrijk om mee te wegen in beleid. Er wordt vaak gedacht dat discriminatie samenhangt met huidskleur en dus ééndimensionaal is: je bent donker/ je bent Marokkaans. Maar haar speelt daarbij óók een rol: je bent vrouw, je bent donker én je hebt Afrikaans haartype. Daardoor kunnen verschillende aspecten waarop gediscrimineerd wordt elkaar versterken: je bent én zwart én vrouw én je haardracht voldoet niet aan de conventies. Janice: “Het blijkt dat het echt aan het haartype ligt, want Europese vrouwen met krullend haar worden niet gediscrimineerd”.
Janice wil graag bewustzijn voor deze vorm van discriminatie laten toenemen door duidelijk te maken wat het voor een donker persoon betekent om niet je natuurlijke haardracht te mogen dragen. “Je wordt afgewezen op iets dat een belangrijk onderdeel is van je identiteit”. Er zijn veel organisaties die het belang zien van diversiteit, zowel vanuit het organisatiebelang, als vanwege ethische principes. Desondanks lukt het veel organisaties niet om diverser te worden. Hier is verandering in te brengen door aan te kaarten hoe naar het concept “professionaliteit” wordt gekeken en welke onbewuste normen daarin een rol spelen. Met haar scriptie wil zij het debat hierover aangaan: “Maak dit begrip cultureel neutraal!”.

Meer weten over dit onderwerp? Sonia Sjollema (NSvP) sprak met Janice Odijk:


Janice Odijk won in 2021 de 2e prijs van de David van Lennep Scriptieprijs met haar afstudeerscriptie over Natural Hair Bias against Black Minorities, dat zij schreef in het kader van haar studie Work & Organisational Psychology aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Momenteel is zij werkzaam als onderzoeker aan de Erasmus School of Social and Behavioural Sciences. 

Thema's

Onderwerpen

Sprekers en experts

Laura Lamers

Inclusief Platformwerk: drie initiatieven, een veelvoud aan inzichten

Hoe maken we beter gebruik van de potentiële meerwaarde van online arbeidsplatforms voor een meer inclusieve arbeidsmarkt? Die vraag stond centraal in de ‘challenge Inclusief Platformwerk’ van NSvP en SBCM, van waaruit drie initiatieven (KlusCV, CurrentWerkt! en LaNSCO United) kansen en obstakels hebben verkend. 
De presentatie van Laura biedt een kijkje in de lessen die zijn opgedaan in het monitoren van de drie challenge initiatieven. Specifiek wordt ingegaan op de kansen van platformwerk voor mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt, en de rol die platformtechnologie kan spelen om kansen voor inclusie te vergroten. Hiermee biedt de presentatie een eerste indruk van de inzichten die worden gedeeld in het boek ‘Inclusief Platformwerk’. 

Laura Lamers is PhD onderzoeker aan de Universiteit Twente, faculteit Faculteit Behavioural, Management and Social Sciences. Haar focus ligt op het snijvlak van technologie en samenleving, meer specifiek menselijke waardigheid. 

Niels Arntz

In een vraaggesprek met Luc Dorenbosch (NSvP) zet Niels uiteen hoe hij als platformondernemer in Nederland aankijkt tegen de ontwikkelingen binnen platformwerk. Hoe luister je als platform naar de mensen die via je platform werken? Wat kunnen samenwerkingen tussen platforms en overheid opleveren? Wat denkt Niels over de kans van slagen van platformwerk, ook als mensen niet geheel zelfstandig kunnen werken? Kan het breder of anders dan nu het geval is? Hoe hij zou willen dat het debat over platformwerk gevoerd zou worden voor meer innovatie op de arbeidsmarkt? 

Niels Arntz is medeoprichter van horecaplatform Temper.

Muriel Serrurier Schepper

Ontdek de kracht van data labeling: kansen voor een diverse en inclusieve arbeidsmarkt

(duopresentatie met Marjolein Grootjen)

In deze sessie ontdekken we hoe mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt de kans krijgen om zichzelf opnieuw te positioneren op de arbeidsmarkt door middel van data labeling in een kantooromgeving. Onder de begeleiding van een deskundige jobcoach werken ze in het AI Annotatie Lab aan hun vaardigheden en persoonlijke ontwikkeling om zo de weg naar de arbeidsmarkt te vinden. Tijdens de sessie wordt uitgelegd hoe dit project tot stand is gekomen en wat de werkzaamheden precies inhouden. 
Deze sessie biedt een inspirerend verhaal over hoe een nieuw soort werk kan bijdragen aan een inclusieve en rechtvaardige samenleving. Kom langs en laat je inspireren!

Muriël Serrurier Schepper is zelfstandig ondernemer, expert in data en artificial intelligence met een achtergrond in arbeids- en organisatiepsychologie. Zij is auteur van het boek Artificial Intelligence In Actie en leidt het AI Annotatie Lab.  

Marjolein Grootjen

Ontdek de kracht van data labeling: kansen voor een diverse en inclusieve arbeidsmarkt

(duopresentatie met Muriel Serrurier Schepper)

Als jobcoach bij het AI Annotatie Lab vanuit Regio Gooi en Vechtstreek begeleidt Marjolein de kandidaten die zichzelf hebben aangemeld of aangemeld zijn vanuit de verschillende gemeenten. In een traject van 6 maanden vanuit een veilige werkomgeving gaat zij samen met de kandidaat de werknemers- en sociale vaardigheden trainen. Zo komt de kandidaat erachter wat zijn intrinsieke motivatie is om te gaan werken. Tijdens deze sessie deelt ze haar persoonlijke ervaringen en laat ze zien hoe ze deelnemers stap voor stap helpt om verder te komen. Ook wordt besproken waarom dit werk bij uitstek geschikt is voor bepaalde doelgroepen.

Marjolein Grootjen is jobcoach bij WerkgeversServicepunt Regio Gooi en Vechtstreek.

Muriel en Marjolein doen samen 1 sessie

Jessica de Ruijter - Lansco

Platformwerk opzetten vanuit de coöperatieve gedachte

(duopresentatie met Leo Beekmans)

Hoe kan werken vinden via een platform nieuwe kansen bieden voor participatie en inclusie? 
In deze inspiratiesessie komen twee voorbeelden voorbij hoe de platformtechnologie vanuit de coöperatieve gedachte wordt ingezet om mensen met een uitkering te helpen met het verkrijgen van nieuwe opdrachten en werkzaamheden. Leo Beekmans van BridgeWorks en Jessica de Ruijter van LaNSCO United vertellen waarom zij deze platformen hebben opgezet, wie zij daarmee bereiken en welke nieuwe kansen deze platformen bieden voor een inclusieve arbeidsmarkt. Ook gaan ze in op hoe zo’n platform werkt in samenwerking met een sociale coöperatie, en wat hun ervaringen en geleerde lessen zijn.

Jessica de Ruijter is directeur van LaNSCO en medeoprichter van sociale coöperatie de Blauwe Paraplu.

Leo Beekmans

(duopresentatie met Jessica de Ruijter)

Leo Beekmans is arbeidsdeskundige, re-integratieconsulent, coach bij WerkmansMobiliteit en bij BridgeWorks

Robbert Boonk

Het beste wat je iemand kunt geven is een kans!

(duopresentatie met Laurens Waling)

Een matching platform voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt - zonder de oneerlijke concurrentie van mensen zonder beperking. Een matching platform waar werkgevers hun vacature en hun organisatie moeten toetsen op beperkende factoren. Alleen zo ontstaan er matches zonder beperkingen. Robbert Boonk ontwikkelde dit initiatief samen met vijf internationale partners, en inmiddels is het systeem bijna operationeel. In hun zoektocht kwamen ze het hightech platform van 8Vance tegen, waar matches worden gemaakt met behulp van Artificial Intelligence (AI). Kandidaten maken een zogenaamd ‘Ability Profile’ aan en dat doet de werkgever ook voor zijn vacature. 

Het systeem Work 4 Everyone is bijna klaar. In deze sessie laat Robbert Boonk aan de hand van de proefversie alvast zien hoe het werkt. Robbert en Laurens vertellen wat het is, hoe het werkt en wat de impact hiervan kan zijn. 

Robbert Boonk is directeur van de PHH Academie (opleider van gecertificeerde jobcoaches) en mede-initiator van matching platform Work 4 Everyone.

Laurens Waling

(duopresentatie met Robbert Boonk)

Laurens Waling is organisatievernieuwer en Chief Evangelist bij 8vance Matching Technologies.

Over NSvP

De NSvP maakt zich hard voor een menswaardige toekomst van werk. We stellen de vraag hoe de arbeidsmarkt van morgen eruit ziet en onderzoeken hoe werk zodanig kan worden ingericht dat het bijdraagt aan de menselijke waarden en behoeften. We zijn een onafhankelijke stichting. We financieren als vermogensfonds innovatieve projecten op het snijvlak van mens, werk en organisatie.

Rijnkade 88
6811 HD Arnhem
info@nsvp.nl
026 - 44 57 800

 

Vind ons op Facebook
Volg ons