“De bijdrage van de NSvP in financiële en inhoudelijk zin hebben ons geprikkeld om nog beter te gaan begrijpen hoe het werkt wat we doen. Het heeft nieuwe inzichten opgeleverd, aangezet tot het maken van keuzes en het ontwikkelen en implementeren van nieuwe modellen en de ontwikkeling van een artistieke visie.” Het initiatief Partofit ontving in 2016 – onder de naam Heroes of the Sky – de publieksprijs van de OmkeerChallenge. Welke deelbare kennis en inzichten heeft het project opgeleverd?
Culturele producties met maatschappelijke impact
Partofit ontwikkelt culturele producties met een maatschappelijke impact die worden vertoond op bestaande culturele evenementen. Dit gebeurt in een samenwerking tussen trainers, professionele cultuurmakers en getalenteerde mensen met een beperking. De cultuurmakers en mensen met een beperking geven de culturele producties samen vorm, waarbij de beperkingen een inspiratiebron zijn. Om evenementenorganisaties er van te overtuigen maatschappelijk verantwoorde programma’s te boeken, wordt originaliteit en kwaliteit geboden voor een marktconforme prijs.
Gaandeweg de pilotfase in 2017 ontstond een scheiding tussen enerzijds de training en vormgeving van de producties en anderzijds de verhuur daarvan. Zo heeft Partofit inmiddels een ontwikkelbureau voor de ontwikkeling van artistieke vaardigheden van getalenteerde mensen met een beperking en professionele cultuurmakers, waardoor mensen gaan denken en handelen in mogelijkheden. Daarnaast runt Partofit een boekingsbureau voor inclusieve culturele producties waarbij de beperking een bron van inspiratie is. Klanten kunnen zo maatschappelijk verantwoord programmeren en tegelijkertijd het culturele aanbod verrijken. Deelnemers krijgen een financiële vergoeding.
"Wat mooi dat er een vergoeding is voor hem, dat is echt gelijkwaardigheid"
vader van deelnemer Stijn
Toen het project onder de naam Heroes of the Sky projectsubsidie van de NSvP ontving door het winnen van de OmkeerChallenge 2016, ontstond het inzicht dat begeleiding door een trainer noodzakelijk is om te komen tot gelijkwaardige samenwerking, kennisuitwisseling en om te voorkomen dat de deelnemers automatisch in een leerling- en docentenrol schieten. Door het oefenen en versterken van nieuw gedrag, het onderbewustzijn aan te spreken, werden nieuwe patronen genormaliseerd en het gedrag verankerd. Binnen het project werden een eigen werkwijze en meetinstrument ontwikkeld, passend bij de talentontwikkelingspiramide van Peter van der Zant. Bestaande methoden (IJsbergmodel van McClelland, Universal Design for Learning (UDL) en de kernwaarden voor artistieke kwaliteit*) werden daartoe gekoppeld aan de possibilizing-visie met als doel om een beperking de bron van inspiratie te laten zijn. Om de beperking als inspiratiebron nóg centraler te stellen is voor het ontwikkelen van de producties in 2018 gekozen voor een begeleidingsteam bestaande uit een trainer, een captain cultuurmaker en een dramaturg.
"Iedere acteur brengt zijn eigen inspiratie mee en ik vond het fijn om te ervaren dat het geen verschil maakt of je te maken hebt met een ‘reguliere’ acteur of een acteur met een beperking. Het spelen is heel erg in het hier en nu en daar komen mooie dingen uit voort."
Professionele cultuurmaker Alexandra Maris
Partofit werkt vanuit de drie-eenheid accelaratie - participatie - normalisatie:
Acceleratie
- Door te denken en handelen vanuit mogelijkheden (‘possibilizing’) kan iedereen zijn of haar eigen talenten ontdekken en verder ontwikkelen. Dit zorgt ervoor dat mensen met een beperking trots kunnen zijn op zichzelf en dat de aandacht uitgaat naar hun talenten in plaats van beperkingen. Door deze talenten te delen in de maatschappij, inspireren zij vervolgens andere mensen met en zonder beperkingen.
Participatie
- Ware integratie zou moeten plaatsvinden op basis van gelijkwaardigheid – de dagelijkse praktijk lijkt het erop dat de minderheid zich aan de meerderheid moet aanpassen. Door wederzijds begrip en respect nemen beide werelden elkaars krachten en talenten over en ontstaat er participatie.
Normalisatie
- Gelijkwaardigheid is het minimum om te kunnen komen tot normalisatie. Door het talent in plaats van de beperking een podium te bieden wordt dát het criterium om de persoon op te beoordelen. De artistieke criteria voor cultuur zijn de maatstaven die Partofit hanteert voor álle cultuurmakers, met en zonder beperking.
Cultuurmakers worden uitgedaagd om op een andere manier over hun discipline na te denken. Dit creëert een spanningsveld dat leidt tot nieuwe artistieke mogelijkheden. Het nemen van een beperking als inspiratiebron levert een artistieke verdieping op die anders niet bereikt zou zijn. Partofit biedt deze unieke artistieke verdieping een podium.
De presentatietalenten Dylan en Damion hebben de krachten gebundeld en samen het hoofdpodium van Festival Sniester (Den Haag) gepresenteerd. Samenwerken en elkaar inspireren!
Kunsteducatie en sociale inclusie
Cultuurparticipatie heeft in positieve zin invloed op persoonlijke ontwikkeling, sociale cohesie, gemeenschapsvorming en zelfbeschikking, verbeelding en visie, gezondheid en welzijn. Het geeft mensen vaardigheden voor de 21e eeuw. Ook mensen met een beperking hebben een eigen identiteit en vaardigheden te ontwikkelen om zich klaar te stomen voor participatie. Minister Bussemaker van OCW zegt: “Als we willen bevorderen dat creativiteit en identiteit ontwikkeld worden, dan moeten we zorgen dat iedere Nederlander de mogelijkheid heeft om zich cultureel te ontplooien.”
Om te begrijpen hoe kunsteducatie zich tot het begrip sociale inclusie kan verhouden is het belangrijk om het begrip cultuurparticipatie nader te duiden. Om te leren includeren, is het een eerste stap voor burgers om actief deel te nemen aan zijn of haar cultuur in de breedste zin van het woord (Matarasso, 1997). Matarasso beschrijft in 'Use or Ornament? The social impact of participation in the arts' de sociale effecten van participatie in de kunsten. Samengevat stelt hij dat sociaal includeren met kunst:
- een effectieve route is naar persoonlijke groei, leidend naar groeiend zelfvertrouwen, uitbreiding van vaardigheden en educatieve ontwikkeling, die de sociale contacten en inzetbaarheid van mensen kan vergroten;
- kan bijdragen aan sociale cohesie door het ontwikkelen van netwerken en begrip, en het opbouwen van lokale capaciteit voor organisatie en zelfbeschikking;
- voordelen brengt op andere terreinen, zoals ecologische vernieuwing en aandacht voor gezondheid, en creativiteit toevoegt aan de structuur van organisaties;
- zorgt voor sociale veranderingen die opgemerkt, geëvalueerd en op brede schaal ingezet kunnen worden;
- een flexibel, reagerend en kostenbesparend element voor een ontwikkelingsstrategie van een gemeenschap vertegenwoordigt;
- het culturele leven meer versterkt dan verzwakt en eerder werkt als een vitale succesfactor, dan als een zwak alternatief voor sociaal beleid.
Binnen deze context meent Matarasso ook dat bij actief meedoen met kunst, iedere burger de persoonlijke en praktische vaardigheden geeft om zichzelf te helpen en betrokken te raken in de samenleving. Het opent routes naar het algemene proces van democratisering en moedigt mensen aan om aan het dagelijks leven deel te nemen.
Kunst kan een emotionele en sociale bijdrage leveren aan het persoonlijk welbevinden en sociale integratie. Kunst faciliteert als het ware de hoofddoelstellingen van het educatieve proces: zelfexpressie, emotionele ontwikkeling en zelfactualisering, om te analyseren, te evalueren en ervaringen te bespreken (Karkou & Glasman, 2004). Door betekenis te geven aan de in beeld gebrachte verhalen en door die betekenis met elkaar te delen, kan bewustwording over de eigen plek in de maatschappij tot stand gebracht worden. Dit kan ons laten nadenken over hoe wij ons verhouden ten opzichte van de veranderende wereld.
"Ik heb ingezien dat ik toch bevooroordeeld ben. Je gaat tóch positief discrimineren (betuttelen, helpen). Het project heeft me geleerd dat je altijd bij iedereen moet kijken en aftasten zonder oordeel."
Professionele cultuurmaker Richard Roling
Resultaten van het project
Een van de beoogde doelen van het project Heroes of the Sky / Partofit was het ontwikkelen van een methodiek waardoor er wederzijdse kennisoverdracht plaatsvindt tussen cultuurmakers met en zonder een beperking. Deze (overdraagbare) werkwijze (inclusief meetinstrument voor de toetsing van deze werkwijze) is ontwikkeld met de focus om inspiratie vanuit de beperking centraal te stellen. Tien cultuurmakers met en zonder een beperking hebben in een 1-op-1 koppeling een cultureel programma gemaakt waarbij artistieke vaardigheden zijn ontwikkeld. De tien culturele programma’s hebben een podium gekregen op reguliere culturele evenementen, te weten op het Nederlands FilmFestival, B*There Den Bosch, Festival Safari & Fences with Senses, Zomerparkfeesten Venlo, Huntenpop in Ulft, Wildeburg in Amsterdam, Breda Barst. De tien mensen met een beperking hebben een portfolio ontwikkeld waarmee de kansen op de reguliere arbeidsmarkt voor betaalde arbeid toenemen. De tien cultuurmakers met en zonder een beperking hebben allen gelijkwaardige inkomsten verworven.
Patrick over deelname aan Festival Safari
Op naar de toekomst
Een volgende stap naar het ideaal van Partofit is om reguliere organisaties te betrekken bij de acquisitie. Dit kan door producties in coproductie te realiseren en door de bestaande producties onder te brengen bij reguliere artiestenbureaus. Dit vergroot de kans op verhuur en verlaagt de financiële risico’s. Vanaf 2019 wordt, naast het zelfstandig, in coproductie en in opdracht ontwikkelen van producties, Partofit aan de wereld gepresenteerd als hét platform voor inclusieve culturele producties waar ook gevestigde producties en artiesten van nationale en internationale afkomst zijn ondergebracht.
Overheidsinstanties investeren steeds meer in thema’s als cultuureducatie, diversiteit en participatie. Het iedereen-kan-meedoenprincipe kan met deze methodiek verder worden vormgegeven. Dit biedt mogelijkheden op structurele financiering van Partofit of onderdelen daarvan. De trainingsmethodiek op landelijk of regionaal niveau aanbieden in de zorg- of (speciaal) onderwijssector en culturele evenementenorganisaties/gemeenten begeleiden in inclusief produceren zijn mogelijkheden die Partofit onderzoekt.
Wet banenafspraak voor mensen met arbeidsbeperking
Eind 2025 dienen er 100.000 banen in de markt gecreëerd te zijn voor arbeidsbeperkten. Anders wordt er een quotum ingevoerd. Deze regel- en wetgeving vraagt om energie van de overheid en organisaties om dit na te leven. Volgens Partofit dient de beeldvorming van mensen met een beperking eerst getransformeerd te worden van hulpbehoevende naar inspiratiebron. Daarbij is de praktijk dat mensen met een beperking die een uitkering hebben daarop gekort worden wanneer ze inkomsten genereren. Desalniettemin voorziet Partofit met de realisatie van producties en de verhuur daarvan in nieuwe inkomstenbronnen voor cultuurmakers (met en zonder een beperking) en kortere lijntjes naar arbeidsparticipatie.
Van segregatie naar integratie
Cultuurmakers en organisaties van culturele evenementen zijn als geen ander bezig met zingeving. Cultuur reflecteert op ons bestaan, het zet aan ons het denken, haalt ons uit het eigen denken, of raakt ons voorbij het denken direct in hart en ziel. De optelsom van eigenheid, openheid, creativiteit en zichtbaarheid maakt dat de culturele sector een uitstekend platform is voor mensen met een beperking om zich te ontwikkelen en te komen tot participeren in de maatschappij.
“Yes, ik heb het gedaan, het is goed gegaan en ik wil het vooral nog een keer doen”, aldus deelnemer Stijn over Festival Safari.
Partofit schrijft: “De afgelopen jaren hebben wij en onze concullegae verschillende projecten mogelijk gemaakt waarbij maatschappelijke verantwoordelijkheid binnen de culturele sector een hoofdrol speelt. Dit heeft een hoop weerstand opgeleverd. De doelgroep van mensen met een beperking bleek vrij onbekend en daarmee onzichtbaar in de reguliere culturele sector. Op gebied van toegankelijkheid van de omgeving is er een ontwikkeling gaande. Op gebied van programmeren vond er vooral veel segregatie van doelgroepen plaats. Door de jaren heen merken wij dat ook hier een verandering op gang komt. De nieuwe generatie evenementenorganisaties en programmeurs heeft een ruimer denkbeeld over wat wel en niet past binnen een cultureel evenement. Desalniettemin is er nog een lange weg te gaan. Partofit richt zich voor de programmering van haar producties bewust op laagdrempelige culturele evenementen en voor financiering op culturele fondsen met een maatschappelijk hart. Om artistiek hoogwaardige evenementen en financiers te overtuigen van onze kwaliteit zijn kwalitatieve showcases en beeldmaterialen nodig. Met een extra bijdrage van NSvP hebben we aan dat laatste al gehoor kunnen geven.”
“Mensen met een beperking hebben een bovennatuurlijk talent”, vertelt professioneel cultuurmaker Bennie Semil in de video.
Chris over Kunst als Bindmiddel
Samen kennis delen: Charelle over haar ervaring tijdens de uitvoer van Fences with Senses
Cultuurmaker van Fences with Sences over wederzijdsheid
Meer filmpjes staan op het Youtube kanaal van Senself of Possibilize
Artikelen in ons Kenniscentrum over dit project:
Naar wederzijdse inspiratie, culturele programma's en een inkomen
Preach what you practice? Of is het andersom?
De tijdlijn met blogs en berichten staat op onze Omkeersite
* Hoe de beperking als inspiratiebron dient in de producties en daarmee het unieke karakter creëert, werkt Partofit per productie uit aan de hand van de criteria voor artistieke kwaliteit:
- Vakmanschap: Beheerst de maker het vak? Weet hij/zij hoe 'ie overkomt op het publiek? Heeft hij/zij materiaalkennis? Kan hij/zij zich in verschillende rollen tonen?
- Zeggingskracht: Is de kunst aansprekend? Heeft het impact?
- Oorspronkelijkheid: Is de artistieke signatuur zichtbaar?
- Betekenis: Heeft het werk betekenis binnen de context van de eigen en andere kunstdisciplines?
