De waarde van werk in de platformeconomie

platform werk keuken

Deel #1: Een kijkje in de platformkeuken

Als wij ons hard willen maken voor waardevol werk in een digitale wereld, waarin platforms in toenemende mate vraag en aanbod op de arbeidsmarkt aan elkaar verbinden, moet eerst duidelijk worden waar precies de schoen wringt. In een reeks artikelen wordt stap voor stap ingegaan op de gebreken en mogelijkheden van platformwerk, gekoppeld aan menselijke basisbehoeften. Een introductie.

Steeds vaker wordt werk online aangeboden op online platforms waar opdrachtgevers en werkenden wereldwijd met elkaar verbonden worden. In de coronacrisis in het zinnig nog eens opnieuw naar dit type werk te kijken, omdat onlinewerken juist nu veel mogelijkheden biedt voor veilig en productief werken. Ook vanuit de wetenschap is er veel aandacht voor de ontwikkelingen rond platformwerk. Een van de knelpunten om tot juiste inzichten te komen over de waarde van de platformeconomie voor platformwerkers, is dat deze wereld zo gedifferentieerd is dat generalisaties moeilijk te maken zijn.

Platforms hebben over het algemeen een negatief imago, vooral als het gaat om welzijn in het werk. Werknemers worden als freelancers gezien, maar lopen door gebrek aan rechtsbescherming het risico gemangeld te worden in de platformalgoritmes en businessmodellen die uitgaan van winstmaximalisatie. De conclusie die vervolgens vaak wordt getrokken is dat de platformeconomie niet goed is voor het welzijn van de mensen die er in werken.

  • Maar geldt dat voor al het online werk, of vooral voor het werk gebonden aan bepaalde businessmodellen?
  • Wat zijn nu precies de verschillen tussen werken in de platformeconomie en de traditionele werkomstandigheden?
  • En als we de waarde van platformwerk willen benutten, welke aanpassingen zijn dan gewenst?

Kortom: in deze serie willen we meer de diepte in. Voorbij de gemakkelijke en oppervlakkige stereotypering van platformwerk.

Waardevol werk

De waarde die een individu uit zijn of haar werk haalt wordt vaak onderverdeeld in drie categorieën: de psychologische factor, de sociale factor en de economische factor (Kalleberg & Dunn, 2016; Goods, Veens & Barrat, 2019; Wu, Zhang, Li & Liu, 2019). Onder de  psychologisch factor vallen: werkplezier, stress gehalte, betekenis van het werk, en de mogelijkheid voor ontwikkeling in het werk. De sociale factor bestaat uit (gepaste) autonomie in het werk, het contact met andere mensen, de interactie met collega’s en werkgever, en de zeggenschap of de controle die een werknemer heeft over de organisatie van zijn of haar werk. Tenslotte is er nog de economische factor: het salaris, de werkzekerheid, en de reputatie/status die het werk met zich mee brengt.

De autonomie die werkenden hebben, bepaalt mede
hoe waardevol de werkervaring voor platformwerkers is

Basisbehoeften in werk

Een andere zeer relevante theorie die inzicht geeft in de kwaliteit van werk is de zelfdeterminatie theorie van Deci en Ryan (1985). Zij maken onderscheid in drie menselijke basisbehoeften, waarbij de behoefte aan autonomie, competentie en verbondenheid centraal staan. 

  • Autonomie betreft de behoefte aan zelfbeschikking, en het zien van de samenhang tussen eigen handelen en het handelen van anderen.
  • Competentie verwijst naar de behoefte om vaardigheden te beheersen, relevante werkervaring op te doen, en het werk tot een goed resultaat te brengen.
  • Tenslotte is verbondenheid een basale behoefte om in relatie te staan met de omgeving en andere individuen.

Wanneer aan al deze behoeften tegemoet gekomen kan worden is de motivatie van het individu op het hoogst behaalbare niveau. Deci en Ryan gaan er in hun theorie vanuit dat deze basale menselijke behoeften generiek zijn, en daarmee relatief onafhankelijk van tijd, cultuur of ervaring relevant zijn. Dat maakt hun theorie interessant voor een analyse van de waarde van de wereldwijde platformeconomie.

Grote diversiteit in platformwerk

Als we de waarde van platformwerk genuanceerd in beeld willen brengen is het belangrijk om een overzicht te hebben van achterliggende factoren die hierin een rol spelen. Deze factoren kunnen dan gebruikt worden als een toetsingskader om de waarde van verschillende vormen van platformwerk te bepalen. Om de waarde van platformwerk te bepalen moet in elk geval rekening worden gehouden met (1) het type werk dat platforms aanbieden, (2) het (waarderings)systeem en/of algoritme dat zij gebruiken, en (3) het verdienmodel dat aan het platform verbonden is.

 

 

Het type werk wordt door onderzoekers op verschillende manieren onderverdeeld. Een veelgebruikte indeling is die van Kalleberg en Dunn (2016), twee onderzoekers die op basis van autonomie- en loondimensies op vier categorieën platformwerk uitkomen van verschillende kwaliteit:

  • "Crowdwork” platformen, waar werknemers weinig autonomie en lage lonen hebben, en vaak kleine, korte taken uitvoeren die weinig vaardigheden vereisen. (online)
  • “Online Freelance” platformen, waar werknemers vaak professionals zijn die online een project uitvoeren met meer autonomie en onderhandelingskracht. (online) 
  • “Vervoer” platformen, weinig autonomie en lage lonen voor werknemers die op korte termijn personen, goederen of maaltijden vervoeren. (offline)
  • “Thuis-taak” platformen, weinig controle en gemiddelde lonen voor klussen in en rondom het huis en bezorgingen aan huis. (offline)

Deze vier categorieën geven een indeling van het type platformwerk, maar geven meteen ook al een indicatie van de autonomie- en loondimensies van verschillende platforms. De vraag is echter of deze dimensies direct met het type werk te maken hebben, of dat daar ook andere afwegingen in te maken zijn. Hoe een platform werk toekent aan werknemers en de autonomie en keuzemogelijkheden die werkenden daarin hebben, bepaalt mede hoe waardevol de werkervaring voor platformwerkers is. Het verdienmodel van het platform, of dit nu een percentage van het inkomen of een vast bedrag is, is voor een werknemer net zo goed bepalend voor de perceptie van de waarde van hun werk. 

Naar een toetsingskader

Als wij ons hard willen maken voor waardevol werk in een digitale wereld, waarin platforms in toenemende mate vraag en aanbod op de arbeidsmarkt aan elkaar verbinden, moet eerst duidelijk worden waar precies de schoen wringt. Onze verwachting is dat platforms voor online en offline werk niet per definitie ondermaats werk aanbieden, en dat een negatieve werkervaring niet uitsluitend afhangt van het type werk dat wordt aangeboden. Er zou veel specifieker moeten worden gekeken op welke werkaspecten voor welke medewerkers onvoldoende aan behoeften en verwachtingen tegemoet wordt gekomen. Om dit te bereiken is een toetsingskader dat inzicht geeft in de gebreken maar ook in de mogelijkheden van platformen van belang.

Als wij ons hard willen maken voor waardevol werk,
moet eerst duidelijk worden waar precies de schoen wringt.

In een artikelenserie voor deze website zal stap voor stap worden ingegaan op de gebreken en mogelijkheden van platformwerk voor de toekomst van de arbeidsmarkt. De artikelen zullen aan de hand van de zelfdeterminatie theorie en aanvullende literatuur worden opgedeeld in behapbare delen van een groter toetsingskader, waarbij per artikel dieper wordt ingegaan op de drie basisbehoeften:

  1. Competentie, leren, en ontwikkeling 
  2. Verbondenheid, identiteit en emotie
  3. Autonomie en flexibiliteit

Onderliggend denkmodel

Om meer inzicht te geven in de opbouw van het toetsingskader is hieronder een model te zien dat samenvat welke factoren een rol spelen bij het beoordelen van de ervaren waarde van platforms en platformwerk. Daarbij is het vooral interessant om in te gaan op de “low-end” en makkelijk toegankelijke online gigs of taken zoals die worden aangeboden bij de “crowdwork” platforms. Dit is relevant omdat de grootste groep platformwerkers in dit type werk werkzaam is (O’Farrell & Montagnier, 2020). Bovendien is deze groep het meest kwetsbaar, zoals ook al aangetoond door Kalleberg en Dunn (2016). Dit werk is on-demand delivery, wat betekent dat het kort-cyclische taken zijn die zo snel mogelijk vervuld moeten worden. Deze kunnen op grote en kleine schaal online aangeboden worden.

Figuur 1 Onderzoeksmodel in ontwikkeling

Als het toetsingskader eenmaal vorm heeft gekregen kan het toegepast worden op verschillende platforms. Op basis van een analyse aan de hand van het toetsingskader kan gezocht worden welke oplossingen, aanpassingen of toevoegingen wenselijk zijn om het platformwerk voor verschillende groepen van waarde te laten zijn als beschut werk, instapwerk, bijverdienwerk of volwaardig werk. Op die manier kan er voor verschillende groepen gekeken worden welke oplossingen nodig zijn om de waarde van platformwerk te benutten. Het kan zijn dat we straks tot de conclusie komen dat bepaald type platformwerk voor bepaalde groepen ongeschikt is, omdat het niet in staat is aan de basale menselijke behoefte tegemoet te komen en aanvullende oplossingen niet voor handen zijn.

Deel #2 in deze reeks: Leren en ontwikkelen in platformwerk. Kan dat?

Deel #3 in deze reeks: Verbondenheid en identiteit in platformwerk. Lukt dat?

Deel #4 in deze reeks: Autonomie en flexibiliteit in platformwerk. Vogelvrij?
 

Volg de ontwikkeling van het toetsingskader via ons kenniscentrum. Reacties of aanvullingen zijn altijd zeer welkom.


Referenties:

  • Deci, E. L., & Ryan, R. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. New York: Plenum.
  • Goods, C., Veen, A., & Barratt, T. (2019). "Is your gig any good?" Analysing job quality in the Australian platform-based food-delivery sector. Journal of Industrial Relations, 1-26.
  • Kalleberg, A. L., & Dunn, M. (2016). Good Jobs, Bad Jobs in the Gig Economy. Perspectives on Work, pp. 10-13, 74.
  • O'Farrel, R., & Montagnier, P. (2020). Measuring Digital Platfrom-Mediated Workers. New Technology, Work, and Employment, 130-144.
  • Wu, Q., Zhang, H., Li, Z., & Liu, K. (2019). Labor control in the gig economy: Evidence from Uber in China. Journal of Industrial Relations, 1-23.

 

Thema's

Onderwerpen

Sprekers en experts

Laura Lamers

Inclusief Platformwerk: drie initiatieven, een veelvoud aan inzichten

Hoe maken we beter gebruik van de potentiële meerwaarde van online arbeidsplatforms voor een meer inclusieve arbeidsmarkt? Die vraag stond centraal in de ‘challenge Inclusief Platformwerk’ van NSvP en SBCM, van waaruit drie initiatieven (KlusCV, CurrentWerkt! en LaNSCO United) kansen en obstakels hebben verkend. 
De presentatie van Laura biedt een kijkje in de lessen die zijn opgedaan in het monitoren van de drie challenge initiatieven. Specifiek wordt ingegaan op de kansen van platformwerk voor mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt, en de rol die platformtechnologie kan spelen om kansen voor inclusie te vergroten. Hiermee biedt de presentatie een eerste indruk van de inzichten die worden gedeeld in het boek ‘Inclusief Platformwerk’. 

Laura Lamers is PhD onderzoeker aan de Universiteit Twente, faculteit Faculteit Behavioural, Management and Social Sciences. Haar focus ligt op het snijvlak van technologie en samenleving, meer specifiek menselijke waardigheid. 

Niels Arntz

In een vraaggesprek met Luc Dorenbosch (NSvP) zet Niels uiteen hoe hij als platformondernemer in Nederland aankijkt tegen de ontwikkelingen binnen platformwerk. Hoe luister je als platform naar de mensen die via je platform werken? Wat kunnen samenwerkingen tussen platforms en overheid opleveren? Wat denkt Niels over de kans van slagen van platformwerk, ook als mensen niet geheel zelfstandig kunnen werken? Kan het breder of anders dan nu het geval is? Hoe hij zou willen dat het debat over platformwerk gevoerd zou worden voor meer innovatie op de arbeidsmarkt? 

Niels Arntz is medeoprichter van horecaplatform Temper.

Muriel Serrurier Schepper

Ontdek de kracht van data labeling: kansen voor een diverse en inclusieve arbeidsmarkt

(duopresentatie met Marjolein Grootjen)

In deze sessie ontdekken we hoe mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt de kans krijgen om zichzelf opnieuw te positioneren op de arbeidsmarkt door middel van data labeling in een kantooromgeving. Onder de begeleiding van een deskundige jobcoach werken ze in het AI Annotatie Lab aan hun vaardigheden en persoonlijke ontwikkeling om zo de weg naar de arbeidsmarkt te vinden. Tijdens de sessie wordt uitgelegd hoe dit project tot stand is gekomen en wat de werkzaamheden precies inhouden. 
Deze sessie biedt een inspirerend verhaal over hoe een nieuw soort werk kan bijdragen aan een inclusieve en rechtvaardige samenleving. Kom langs en laat je inspireren!

Muriël Serrurier Schepper is zelfstandig ondernemer, expert in data en artificial intelligence met een achtergrond in arbeids- en organisatiepsychologie. Zij is auteur van het boek Artificial Intelligence In Actie en leidt het AI Annotatie Lab.  

Marjolein Grootjen

Ontdek de kracht van data labeling: kansen voor een diverse en inclusieve arbeidsmarkt

(duopresentatie met Muriel Serrurier Schepper)

Als jobcoach bij het AI Annotatie Lab vanuit Regio Gooi en Vechtstreek begeleidt Marjolein de kandidaten die zichzelf hebben aangemeld of aangemeld zijn vanuit de verschillende gemeenten. In een traject van 6 maanden vanuit een veilige werkomgeving gaat zij samen met de kandidaat de werknemers- en sociale vaardigheden trainen. Zo komt de kandidaat erachter wat zijn intrinsieke motivatie is om te gaan werken. Tijdens deze sessie deelt ze haar persoonlijke ervaringen en laat ze zien hoe ze deelnemers stap voor stap helpt om verder te komen. Ook wordt besproken waarom dit werk bij uitstek geschikt is voor bepaalde doelgroepen.

Marjolein Grootjen is jobcoach bij WerkgeversServicepunt Regio Gooi en Vechtstreek.

Muriel en Marjolein doen samen 1 sessie

Jessica de Ruijter - Lansco

Platformwerk opzetten vanuit de coöperatieve gedachte

(duopresentatie met Leo Beekmans)

Hoe kan werken vinden via een platform nieuwe kansen bieden voor participatie en inclusie? 
In deze inspiratiesessie komen twee voorbeelden voorbij hoe de platformtechnologie vanuit de coöperatieve gedachte wordt ingezet om mensen met een uitkering te helpen met het verkrijgen van nieuwe opdrachten en werkzaamheden. Leo Beekmans van BridgeWorks en Jessica de Ruijter van LaNSCO United vertellen waarom zij deze platformen hebben opgezet, wie zij daarmee bereiken en welke nieuwe kansen deze platformen bieden voor een inclusieve arbeidsmarkt. Ook gaan ze in op hoe zo’n platform werkt in samenwerking met een sociale coöperatie, en wat hun ervaringen en geleerde lessen zijn.

Jessica de Ruijter is directeur van LaNSCO en medeoprichter van sociale coöperatie de Blauwe Paraplu.

Leo Beekmans

(duopresentatie met Jessica de Ruijter)

Leo Beekmans is arbeidsdeskundige, re-integratieconsulent, coach bij WerkmansMobiliteit en bij BridgeWorks

Robbert Boonk

Het beste wat je iemand kunt geven is een kans!

(duopresentatie met Laurens Waling)

Een matching platform voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt - zonder de oneerlijke concurrentie van mensen zonder beperking. Een matching platform waar werkgevers hun vacature en hun organisatie moeten toetsen op beperkende factoren. Alleen zo ontstaan er matches zonder beperkingen. Robbert Boonk ontwikkelde dit initiatief samen met vijf internationale partners, en inmiddels is het systeem bijna operationeel. In hun zoektocht kwamen ze het hightech platform van 8Vance tegen, waar matches worden gemaakt met behulp van Artificial Intelligence (AI). Kandidaten maken een zogenaamd ‘Ability Profile’ aan en dat doet de werkgever ook voor zijn vacature. 

Het systeem Work 4 Everyone is bijna klaar. In deze sessie laat Robbert Boonk aan de hand van de proefversie alvast zien hoe het werkt. Robbert en Laurens vertellen wat het is, hoe het werkt en wat de impact hiervan kan zijn. 

Robbert Boonk is directeur van de PHH Academie (opleider van gecertificeerde jobcoaches) en mede-initiator van matching platform Work 4 Everyone.

Laurens Waling

(duopresentatie met Robbert Boonk)

Laurens Waling is organisatievernieuwer en Chief Evangelist bij 8vance Matching Technologies.

Over NSvP

De NSvP maakt zich hard voor een menswaardige toekomst van werk. We stellen de vraag hoe de arbeidsmarkt van morgen eruit ziet en onderzoeken hoe werk zodanig kan worden ingericht dat het bijdraagt aan de menselijke waarden en behoeften. We zijn een onafhankelijke stichting. We financieren als vermogensfonds innovatieve projecten op het snijvlak van mens, werk en organisatie.

Rijnkade 88
6811 HD Arnhem
info@nsvp.nl
026 - 44 57 800

 

Vind ons op Facebook
Volg ons