Om platformwerk en platformwerkers een duurzame plaats in onze arbeidsmarkt te geven, is het nodig om te luisteren naar de platformwerkers zelf. Gelukkig gebeurt dat volgens freelance platformwerker Martijn Müller steeds vaker. Hij bezorgt al vijf jaar maaltijden en is oprichter van het Nijmeegse coöperatieve maaltijdbezorgplatform bestellenbij.nl. Zijn visie in een notendop: neem platformwerk serieus en maak het waar nodig eerlijker.
Hoeveel platformwerkers precies in Nederland werken is niet precies bekend, maar platformwerker Martijn Müller uit Nijmegen denkt dat het er tienduizenden zijn. Het is een heel diverse groep, ziet hij: studenten, maar ook Nederlanders met een migratieachtergrond werken voor platforms als Uber Eats, Temper en Young One. “Ook doen veel mensen het werk tijdelijk, als overbrugging, tot ze weer écht werk hebben”, zegt hij. Voor Martijn zelf is het bezorgen van maaltijden écht werk, dat hij full-time doet. In vijf jaar tijd heeft hij ongeveer 25.000 pakketjes bezorgd. Hij voelt zich niet uitgebuit en ja, alternatieven in loondienst zijn er heus ook. “Als je wilt, kun je morgen als bezorger in loondienst bij Domino Pizza of Thuisbezorgd.”
Werkplezier
Martijn kiest bewust voor zijn werk: het bezorgen van maaltijden via een platform “Mensen zitten echt op mij te wachten, ze zijn altijd blij me te zien.” Nooit eerder had hij een echte klik met de vakgebieden waarin hij werkzaam was, maar toen Deliveroo in 2018 naar Nijmegen kwam en hij dat ging uitproberen, ervaarde hij die wel: “Lekker snel en gefocust van A naar B gaan, ik hou daarvan.” Twee jaar lang combineerde hij het bezorgen van maaltijden met zijn baan als postbode, omdat die vanwege het loondienstverband zekerheden met zich mee bracht en met argwaan werd gekeken naar de bezorgdienst die mensen ontsloeg van loondienst en overstapte op freelancers. In 2020 stapte Martijn helemaal over naar zelfstandig platformwerk. “Dit is oprecht hoe ik mijn geld wil verdienen. Tijdens corona was het heel druk en nu stabiliseert de markt zich weer. In de spitsuren zijn de verdiensten goed, daar staat tegenover dat ik weinig zekerheden heb, zoals een arbeidscontract.”
Zelf inrichten en zelf de risico's
Een van de voordelen van platformwerk in deze vorm ten opzichte van loondienst vindt Martijn dat hij zelf zijn werk beter kan inrichten, door zelf te kiezen uit zijn goed afgestelde elektrische fiets of een elektrische motorscooter bijvoorbeeld. “Ik bepaal ook de risico's die ik wil lopen. Een voorbeeld daarvan: twee jaar geleden gaf Deliveroo ons tijdens een hevige herfststorm als bezorgers de keus om door te gaan of te stoppen. Ik ging met vier anderen door en het was een bijzondere avond, je voelt je toch de held van de dag. Via UberEats waarvoor ik ook bezorg, ben ik verzekerd tegen ongevallen.”
"Ze blijven volharden in het ouderwetse beeld dat onwetende en onvrije arbeiders door grote gemene bedrijven worden uitgebuit"
Hoewel Martijn over het algemeen tevreden is, vinden vakbonden dat platforms zich niet als goede werkgever gedragen en de medewerkers dwingen tot schijn-zelfstandigheid. FNV voerde met succes procedures tegen Uber en Deliveroo. De Europese Commissie concludeerde na bestuderen van 100 rechtszaken dat platformbedrijven de freelancers in dienst moet nemen. Martijn is het daar niet mee eens. “Hoe kun je deze twee werelden wat dichter bij elkaar brengen? Daar zouden we ons mee bezig moeten houden. Ons sociale systeem is niet gebouwd op freelance werk. Vaak hoor je dat wij als freelancers te weinig belasting betalen, maar we kunnen ook geen beroep doen op sociale voorzieningen.”
De vakbonden willen volgens Martijn het platformwerk vooral uitbannen, terwijl de realiteit is: er is veel vraag naar deze vorm van flexibele arbeid. “Steun ons liever met zelfontplooiing en het eerlijker maken van het werk.” Contact met de vakbonden leverde hem geen positief gevoel op. “Ze spreken vaak kleinerend over platformwerkers. 'We doen het voor jullie', wordt dan gezegd. Maar ze luisteren niet. Ze blijven volharden in het ouderwetse beeld dat onwetende en onvrije arbeiders door grote gemene bedrijven worden uitgebuit. Ik heb wel de indruk dat de laatste anderhalf jaar meer naar ons wordt geluisterd, door universiteiten en de NSvP bijvoorbeeld.”
Controle en algoritmes
Controle en algoritmes zijn niet zo oppermachtig als soms wordt voorgesteld, vindt Martijn. “Als ik uitspraken hoor dat robots mensen kunnen ontslaan en er zelfs wordt gecheckt of je wel lacht: ik kan alleen maar spreken voor de maaltijdplatformwerker natuurlijk, maar dat is complete onzin! Af en toe moet ik mijn ID scannen om te tonen dat ik het echt ben. De sturing via technologie zorgt ervoor dat ons werk beter verloopt en de kwaliteit gegarandeerd wordt. Als bezorgers er een potje van maken, en die zijn er ook, is dat voor niemand leuk.” Wel vindt hij dat platformbedrijven meer transparant moeten zijn over de algoritme die werkenden aansturen en belonen. “Als ik naar de wc ga, zet ik m'n telefoon even offline. Verder ben ik er natuurlijk 100% voor dat freelance platformwerkers goed en eerlijk betaald krijgen.”
Platform als coöperatie
Intussen maakte Martijn met ondernemersvaardigheden het platformwerk in Nijmegen zelf een stukje eerlijker, door samen met andere platformwerkers werk en inkomen in eigen beheer te nemen, als coöperatie dus. Met het platform bestellenbij.nl brengt hij vraag en aanbod van meerdere lokale horeca en platformwerkers bij elkaar. Hij kwam op het idee toen klanten hem vroegen als hij een maaltijd kwam brengen: kunnen jullie ook overdag bezorgen? Kan ik als kleine horeca ook meedoen? Lokale horeca-ondernemers zijn in het model van Martijn gelijkwaardige zakenpartners van het platform en de bezorgers. Zo rekent hij een commissie die lager is dan de lokale ondernemers via andere platforms moeten betalen. “Ik denk dat we redelijk uniek in Europa zijn. Er bestaan zeker wel platforms die met lokale horeca werken, maar wij doen het met een freelance-model. Een stuk of twintig bezorgers hebben interesse getoond in bestellenbij.nl, met een stuk of vier zijn we actief bezig. Martijn, grappend: “Zo heb ik eigenlijk toch een soort van carrière.”
