Casus gedragsgerichte aanpak gemeente Zutphen

Zutphen team mensen werk buiten

Stimuleer informeel leren en samenwerken via nudging

De rol van de overheid is in ontwikkeling. Organisaties en burgers willen meer invloed op beleid en uitvoering. Gemeenten proberen de burgerparticipatie te vergroten door meer gebruik te maken van de ideeën die in gemeenten leven en meer ruimte te geven aan initiatieven van organisaties en burgers. De gemeenteambtenaar die voorheen uitging van objectieve cijfers, kengetallen en rationeel beleid, vervult nu een rol als partner in een breed palet van maatschappelijke netwerken. Doel is de kwaliteit van beleid te verhogen en draagvlak te vergroten: het moet leiden tot beleid dat beter aansluit bij de behoeften van bewoners en minder administratie en regelgeving voor bedrijven. De nieuwe werkwijze en veranderende rol van de beleidsambtenaar biedt ook kansen voor leren en ontwikkelen; de gerichtheid naar buiten versterkt de mogelijkheden om kennis en inzichten buiten de eigen afdeling te benutten en nieuwe inzichten op te doen.  

Verandering als leersituatie

Ook bij de gemeente Zutphen staat sinds 2014 de veranderende rol van de overheid hoog op de agenda. Centraal in de nieuwe werkwijze staan burgerparticipatie en het betrekken van meerdere stakeholders bij het oplossen van complexe problemen en bij het ontwikkelen van beleid. Juist door de contacten buiten de eigen afdeling te versterken, en samen te werken met stakeholders kan het beleid van de gemeente aan effectiviteit winnen. Daar liggen ook de kansen voor medewerkers voor verdere ontwikkeling en informeel leren.

Deregulering, participatie en een nieuwe regierol

De gemeente Zutphen is een oude Hanzestad met een centrumfunctie in een niet verstedelijkt gebied. Het is een “kleine, grote stad”, met grootstedelijke voorzieningen voor de regio zoals ziekenhuis, cultuurvoorzieningen en scholen. Tegelijkertijd is de sociaal demografische opbouw van de bevolking zodanig, dat veel mensen afhankelijk zijn van een uitkering. Het aanbod van voorzieningen en de invoering van de MWO en jeugdwet zetten de betaalbaarheid van voorzieningen onder druk. Sinds 2013 is de rol van de overheid veranderd, deregulering en de transitie naar een participatiesamenleving doet een appel op burgers en bedrijven om actief een bijdrage te leveren aan de samenleving en in onderling overleg problemen op te lossen, zonder een sterk sturende overheid. Waar de beleidsmaker vroeger na overleg met de wethouder achter de PC het beleid formuleerde en het publiek via een inspraakronde nog in de laatste fase een mening kon geven, is het proces omgedraaid. Ambtenaren zijn meer beleidsregisseur geworden die zoeken naar partnerschappen; de gemeente zal niet altijd de agenda bepalen, de financiering verzorgen of de voorzitter leveren voor een overleg. Er zijn verschillende soorten rollen te vervullen en dat vraagt meer van de sociale vaardigheden en de flexibiliteit van ambtenaren. Om deze veranderende rol mogelijk te maken heeft de gemeente in 2014 ook een structuurverandering ingezet en werden knellende systemen zoals de parafencultuur afgeschaft. Er wordt gewerkt met resultaatverantwoordelijke teams met directe toegang tot budgetten. De nieuwe rol van de ambtenaar maakt de functie uitdagender en interessanter en kan gezien worden als een kans om te leren en ontwikkelen.

Een gedragsgerichte benadering

In deze casus van de gemeente Zutphen wordt door de Universiteit Utrecht onderzoek gedaan naar een gedragsgerichte aanpak die leren en ontwikkelen kan stimuleren. Uitgangspunt is dat zelfs als een ontwikkeling aantrekkelijke kanten heeft, het experimenteren met nieuw gedrag niet vanzelfsprekend van de grond komt. In HR-beleid wordt ervan uitgegaan dat mensen rationeel handelen, maar wetenschappelijk onderzoek laat zien dat menselijk gedrag vaak niet rationeel is (Marteau, Hollands & Fletcher, 2012; Sugden, 2009). Bij het nemen van beslissingen maken we gebruik van vuistregels (heuristieken) om snel en gemakkelijk tot gedragskeuzes te komen (Thaler & Sunstein, 2009), hierdoor kunnen we snel kiezen en hoeven we niet bij elke afweging lang stil te staan. Maar de vuistregels kunnen ook leiden tot denkfouten die niet aansluiten bij voorgenomen doelen (Kahneman & Tversky, 1984).

Vuistregels en denkfouten

Een bekend voorbeeld is de status-quo bias. We hebben van nature de neiging om dingen liever te laten zoals ze zijn. We houden vast aan de status-quo, omdat we dan weten wat we hebben en de opbrengsten van een nieuwe situatie nog onzeker zijn. Dit hangt samen met onze perspectieven op winst en verlies en een grotere gerichtheid op korte termijn dan lange termijn doelen. Van nature hebben we een afkeer voor verlies. De pijn van het verlies van bezit ervaren we sterker dan de blijdschap bij het verwerven van nieuw bezit (Kahneman, & Tversky, 1984). Dit geldt voor tastbare bezittingen, maar ook voor verworven posities, status, en de ervaring competent te zijn. Deze risicoperceptie in heel menselijk, maar niet altijd rationeel. Soms is er veel te winnen met een nieuwe situatie en belemmert de status quo-bias ons om nieuwe, onbekende dingen te proberen en nieuwe kennis te vergaren zelfs als we er in principe positief tegenover staan. 
Een andere bekende denkstrategie is de beschikbaarheidsheuristiek. Hoe gemakkelijker we ons voorbeelden van een gebeurtenis kunnen herinneren, hoe groter we de kans achten dat deze gebeurtenis opnieuw op zal treden. Dit kan zowel negatief als positief werken. Een recente bomexplosie op een vliegveld maakt ons angstiger om te vliegen. Een recente succeservaring verhoogt onze verwachting voor toekomstig succes. Deze laatste denkstrategie is ook voor leren en ontwikkelen interessant en kan tegenwicht bieden aan de statusquo-bias. Wanneer we ons nog goed het moment weten te herinneren waarop we succesvol een leerdoel wisten te bereiken, krijgen we onbewust het idee dat we snel weer een dergelijk moment kunnen ervaren. Het is dus een goed idee om succeservaringen op het gebied van leren en ontwikkelen aandacht te geven en te delen, zodat we ze beter onthouden.  

 

Pilotproject om belemmeringen weg te nemen

Dit project maakt gebruik van een gedragsgerichte benadering om het van buiten naar binnen halen van kennis (door middel van samenwerking en informeel leren) te stimuleren. Tijdens het project werd eerst onderzocht welke factoren werknemers ervan weerhouden samen te werken met externen. Een belangrijk knelpunt in teams die nog weinig met de nieuwe werkwijze werken bleek de risicoperceptie: de inschatting dat de nieuwe werkwijze veel tijd kost zonder een gegarandeerde opbrengst. De genoemde belemmering sluit aan bij de eerder genoemde heuristieken. 
In de tweede fase van het project wordt nagedacht over kleine interventies om hindernissen te verkleinen. In de pilotfase wil de gemeente Zutphen stimuleren de kennis van buiten het eigen team beter te benutten voor beleidsvoering. In het ideale scenario denken ambtenaren voor elk project na met wie ze zouden willen samenwerken en van wie ze iets zouden kunnen leren. Vervolgens leggen zij actief contact met deze personen. Er wordt dan nagedacht wie het efficiëntste zou kunnen bijdragen aan een project en van wie het meeste geleerd kan worden, voordat een ambtenaar zelf aan de slag gaat. 

 

Voorbeelden van kleine gedragsgerichte interventies

Voor het ontwikkelen van succesvolle interventies wordt vaak gebruik gemaakt van de EAST- methode (Behavioral Insights Team, 2014). Interventies zijn het meest effectief als zij het gewenste gedrag makkelijk en aantrekkelijk maken, een sociaal karakter hebben en tijdig ingezet worden (Easy, Attractive, Social, Timely). Bij kleine gedragsgerichte interventies zou je kunnen denken aan het vereenvoudigen van formulieren waarbij op het moment dat werknemers een nieuw traject opstarten al naar concrete samenwerkingspartijen wordt gevraagd (easy, timely). Ook kunnen werknemers in de periode waarin nieuw projecten starten (timely) een persoonlijk e-mail ontvangen (social), waarin herinnerd wordt aan de mogelijkheid om externen te betrekken en waarbij eerdere succesvolle voorbeelden in beeld worden gebracht. Eigen successen en successen van anderen sluiten aan op de beschikbaarheidsheuristiek en maken ons ook gevoelig voor een leercultuur als nieuwe sociale norm. Het loont om leren in de organisatie veel zichtbaarder te maken, mensen tijdens werkoverleg over hun ervaringen te laten vertellen, informeel leren en het delen van kennis openlijk te waarderen. Het zijn kleine veranderingen, maar onderzoek toont aan dat dit grote effecten kan hebben op ons gedrag.

 


De gemeente Zutphen was één van de drie Challenge-winnaars van de NSvP die subsidie kreeg voor het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek vanuit een gedragsgerichte benadering. Gemeente Zutphen deed dit in nauwe samenwerking met Universiteit Utrecht en Erasmus Universiteit Rotterdam. Door wetenschappelijk onderzoek met toepassingen in de praktijk te verbinden wil de NSvP een beweging stimuleren die daadwerkelijk de ontwikkelingsmogelijkheden van werkenden vergroot.  


 

Literatuur

  • Behavioral Insights Team. (2014). EAST. Four Simple Ways to Apply Behavioural Insights.
  • Hoozemans, L., Stolwijk, N., Sjollema, S. (2017), Fout denken staat leren en ontwikkelen in de weg, TvOO september nr. 3.
  • Kahneman, D, & Tversky, A. (1984). Choices, values, and frames. American Psychologist, 39, 341-350.
  • Kilic, M. (2008). Derde generatie burgerparticipatie, hoe doe je dat. Amersfoort: Twynstra Gudde.
  • Marteau T. M., Ogilvie, D., Roland, M., & Suhrcke, M. & Kelly, M.P. (2011). Judging Nudging. Can Nudging Improve Population Health? British Medical Journey, 342(3), d228-d228.
  • Thaler, R. H., & Sunstein, C. R. (2009). Nudge. Improving decisions about health, wealth, and happiness. New York, NY: Penguin Books.

Thema's

Onderwerpen

Sprekers en experts

Laura Lamers

Inclusief Platformwerk: drie initiatieven, een veelvoud aan inzichten

Hoe maken we beter gebruik van de potentiële meerwaarde van online arbeidsplatforms voor een meer inclusieve arbeidsmarkt? Die vraag stond centraal in de ‘challenge Inclusief Platformwerk’ van NSvP en SBCM, van waaruit drie initiatieven (KlusCV, CurrentWerkt! en LaNSCO United) kansen en obstakels hebben verkend. 
De presentatie van Laura biedt een kijkje in de lessen die zijn opgedaan in het monitoren van de drie challenge initiatieven. Specifiek wordt ingegaan op de kansen van platformwerk voor mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt, en de rol die platformtechnologie kan spelen om kansen voor inclusie te vergroten. Hiermee biedt de presentatie een eerste indruk van de inzichten die worden gedeeld in het boek ‘Inclusief Platformwerk’. 

Laura Lamers is PhD onderzoeker aan de Universiteit Twente, faculteit Faculteit Behavioural, Management and Social Sciences. Haar focus ligt op het snijvlak van technologie en samenleving, meer specifiek menselijke waardigheid. 

Niels Arntz

In een vraaggesprek met Luc Dorenbosch (NSvP) zet Niels uiteen hoe hij als platformondernemer in Nederland aankijkt tegen de ontwikkelingen binnen platformwerk. Hoe luister je als platform naar de mensen die via je platform werken? Wat kunnen samenwerkingen tussen platforms en overheid opleveren? Wat denkt Niels over de kans van slagen van platformwerk, ook als mensen niet geheel zelfstandig kunnen werken? Kan het breder of anders dan nu het geval is? Hoe hij zou willen dat het debat over platformwerk gevoerd zou worden voor meer innovatie op de arbeidsmarkt? 

Niels Arntz is medeoprichter van horecaplatform Temper.

Muriel Serrurier Schepper

Ontdek de kracht van data labeling: kansen voor een diverse en inclusieve arbeidsmarkt

(duopresentatie met Marjolein Grootjen)

In deze sessie ontdekken we hoe mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt de kans krijgen om zichzelf opnieuw te positioneren op de arbeidsmarkt door middel van data labeling in een kantooromgeving. Onder de begeleiding van een deskundige jobcoach werken ze in het AI Annotatie Lab aan hun vaardigheden en persoonlijke ontwikkeling om zo de weg naar de arbeidsmarkt te vinden. Tijdens de sessie wordt uitgelegd hoe dit project tot stand is gekomen en wat de werkzaamheden precies inhouden. 
Deze sessie biedt een inspirerend verhaal over hoe een nieuw soort werk kan bijdragen aan een inclusieve en rechtvaardige samenleving. Kom langs en laat je inspireren!

Muriël Serrurier Schepper is zelfstandig ondernemer, expert in data en artificial intelligence met een achtergrond in arbeids- en organisatiepsychologie. Zij is auteur van het boek Artificial Intelligence In Actie en leidt het AI Annotatie Lab.  

Marjolein Grootjen

Ontdek de kracht van data labeling: kansen voor een diverse en inclusieve arbeidsmarkt

(duopresentatie met Muriel Serrurier Schepper)

Als jobcoach bij het AI Annotatie Lab vanuit Regio Gooi en Vechtstreek begeleidt Marjolein de kandidaten die zichzelf hebben aangemeld of aangemeld zijn vanuit de verschillende gemeenten. In een traject van 6 maanden vanuit een veilige werkomgeving gaat zij samen met de kandidaat de werknemers- en sociale vaardigheden trainen. Zo komt de kandidaat erachter wat zijn intrinsieke motivatie is om te gaan werken. Tijdens deze sessie deelt ze haar persoonlijke ervaringen en laat ze zien hoe ze deelnemers stap voor stap helpt om verder te komen. Ook wordt besproken waarom dit werk bij uitstek geschikt is voor bepaalde doelgroepen.

Marjolein Grootjen is jobcoach bij WerkgeversServicepunt Regio Gooi en Vechtstreek.

Muriel en Marjolein doen samen 1 sessie

Jessica de Ruijter - Lansco

Platformwerk opzetten vanuit de coöperatieve gedachte

(duopresentatie met Leo Beekmans)

Hoe kan werken vinden via een platform nieuwe kansen bieden voor participatie en inclusie? 
In deze inspiratiesessie komen twee voorbeelden voorbij hoe de platformtechnologie vanuit de coöperatieve gedachte wordt ingezet om mensen met een uitkering te helpen met het verkrijgen van nieuwe opdrachten en werkzaamheden. Leo Beekmans van BridgeWorks en Jessica de Ruijter van LaNSCO United vertellen waarom zij deze platformen hebben opgezet, wie zij daarmee bereiken en welke nieuwe kansen deze platformen bieden voor een inclusieve arbeidsmarkt. Ook gaan ze in op hoe zo’n platform werkt in samenwerking met een sociale coöperatie, en wat hun ervaringen en geleerde lessen zijn.

Jessica de Ruijter is directeur van LaNSCO en medeoprichter van sociale coöperatie de Blauwe Paraplu.

Leo Beekmans

(duopresentatie met Jessica de Ruijter)

Leo Beekmans is arbeidsdeskundige, re-integratieconsulent, coach bij WerkmansMobiliteit en bij BridgeWorks

Robbert Boonk

Het beste wat je iemand kunt geven is een kans!

(duopresentatie met Laurens Waling)

Een matching platform voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt - zonder de oneerlijke concurrentie van mensen zonder beperking. Een matching platform waar werkgevers hun vacature en hun organisatie moeten toetsen op beperkende factoren. Alleen zo ontstaan er matches zonder beperkingen. Robbert Boonk ontwikkelde dit initiatief samen met vijf internationale partners, en inmiddels is het systeem bijna operationeel. In hun zoektocht kwamen ze het hightech platform van 8Vance tegen, waar matches worden gemaakt met behulp van Artificial Intelligence (AI). Kandidaten maken een zogenaamd ‘Ability Profile’ aan en dat doet de werkgever ook voor zijn vacature. 

Het systeem Work 4 Everyone is bijna klaar. In deze sessie laat Robbert Boonk aan de hand van de proefversie alvast zien hoe het werkt. Robbert en Laurens vertellen wat het is, hoe het werkt en wat de impact hiervan kan zijn. 

Robbert Boonk is directeur van de PHH Academie (opleider van gecertificeerde jobcoaches) en mede-initiator van matching platform Work 4 Everyone.

Laurens Waling

(duopresentatie met Robbert Boonk)

Laurens Waling is organisatievernieuwer en Chief Evangelist bij 8vance Matching Technologies.

Over NSvP

De NSvP maakt zich hard voor een menswaardige toekomst van werk. We stellen de vraag hoe de arbeidsmarkt van morgen eruit ziet en onderzoeken hoe werk zodanig kan worden ingericht dat het bijdraagt aan de menselijke waarden en behoeften. We zijn een onafhankelijke stichting. We financieren als vermogensfonds innovatieve projecten op het snijvlak van mens, werk en organisatie.

Rijnkade 88
6811 HD Arnhem
info@nsvp.nl
026 - 44 57 800

 

Vind ons op Facebook
Volg ons