De verschillen en overeenkomsten tussen werkverslaafde, bevlogen en opgebrande werknemers zijn al vaker onderzocht maar hun drijfveren nog maar weinig. In 2012 deed een aantal onderzoekers onderzoek naar de drijfveren van deze typen werknemers. In het kader van de Week van de werkstress spraken we hierover met een van de onderzoekers, dr. Ilona van Beek.
“Inzicht krijgen in de motivatie van deze typen werknemers biedt handvatten bij het ontwikkelen van interventie- en preventieprogramma’s die bevlogenheid stimuleren en werkverslaving en burn-out tegengaan.” Die vertaalslag naar de praktijk was de belangrijkste reden voor onderzoekers Nahymja Nijhuis, Toon Taris, Wilmar Schaufeli en Ilona van Beek om het onderzoek te richten op drijfveren.
Motivatie van 2023 bankmedewerkers
Per e-mail benaderden de onderzoekers 2023 medewerkers van een Nederlandse bank. Aan de hand van de Zelf-Determinatie Theorie kregen ze een nauwkeurig beeld van de motivatie van werknemers. Daarnaast besteedden ze aandacht aan de arbeidsprestaties die werkverslaving, bevlogenheid en burn-out met zich meebrengen.
Hard werken om positieve emoties te voelen
‘Hard werken wordt over het algemeen gewaardeerd maar werkverslaafden zijn harde werkers omdat ze een obsessie hebben voor hun werk. Ze voelen een interne druk om te werken. Ze kunnen hun werk moeilijk loslaten en denken er voortdurend aan. Dat gaat gepaard met een verminderde geestelijk en fysieke gezondheid. Uit ons onderzoek blijkt dat werkverslaafde werknemers extrinsiek gemotiveerd zijn. Ze werken niet hard omdat ze er plezier aan beleven of hun werk interessant vinden maar vanwege de positieve emoties die het hen brengt, zoals bijvoorbeeld trots. Bovendien zorgt het ervoor dat negatieve emoties zoals schuldgevoel worden vermeden,’ licht Van Beek toe. Het onderzoek toonde verder aan dat workaholics het werk persoonlijk belangrijk en zinvol vinden omdat ze zich kunnen vinden in het doel van hun werkzaamheden.
Prestatiebeloning werkt bij bevlogen werknemers soms juist negatief
Ook bevlogen werknemers ervaren hun werk ook als zinvol, blijkt uit eerder onderzoek, maar om een andere reden. Bevlogenen houden van hun werk en voeren gepassioneerd hun werkzaamheden uit. Het werk inspireert ze en biedt ze uitdaging, het maakt ze enthousiast. Onderzoeker Van Beek vertelt over de motivatie van dit type werknemer: ‘Bevlogen werknemers zijn sterk intrinsiek gemotiveerd. Ze doen hun werk omdat ze het interessant en bevredigend vinden. Het geeft ze energie. Een prestatie afhankelijke beloning geven aan dit type werknemers kan zelfs een remmend effect hebben op hun bevlogenheid.’
Opgebrand en toch nog aan het werk
Opgebrande werknemers blijken niet gemotiveerd te zijn, is een conclusie van het onderzoek. Ze hebben een cynische houding ten opzichte van het werk en distantiëren zich ervan. ‘Het feit dat de opgebrande werknemers in ons onderzoek hun werk persoonlijk belangrijk en zinvol vinden, is mogelijk een verklaring waarom ze nog niet uitgevallen zijn,’ luidt de toelichting van Van Beek.
Overeenkomsten tussen werkverslaafde en opgebrande werknemer
Net als werkverslaafden hebben opgebrande werknemers een slechte psychische en fysieke gezondheid. Beide typen werknemers vinden hun werk belangrijk maar hoe lang kunnen ze dat volhouden? ‘Dat is lastig te zeggen,’ begint Van Beek haar antwoord. ‘Werken gaat altijd gepaard met inspanning en fysieke reactie als een hoge bloeddruk. Dat is normaal. Als je voldoende rust, zoals bevlogenen, herstelt het lichaam weer. Neem je echter te weinig rust, dan kan zich dat op den duur vertalen naar mentale en fysieke klachten. Maar hoe lang een opgebrande of werkverslaafde werknemer het volhoudt, hangt in sterke mate ook af van de privéomstandigheden en de persoonlijke kenmerken.’
Er zijn nog meer verbanden tussen deze twee typen werknemers. Zo wijst onderzoek uit dat werkverslaafden een verhoogde kans hebben op een burn-out. Maar een burn-out kan door meerdere factoren worden veroorzaakt en is dus niet altijd het gevolg van werkverslaving stelt Van Beek.
Invloed van het type op de arbeidsprestatie
Het onderzoek van Van Beek en haar collega’s richtte zich ook op de arbeidsprestaties van de drie type werknemers. Het type blijkt echter minder sterk van invloed te zijn op de werkprestaties dan vooraf werd aangenomen. ‘Bevlogen werknemers blijken gemotiveerd te zijn om extra taken uit te voeren. Zij voelen zich energiek en zijn toegewijd. Opgebrande werknemers blijken niet aan hun taakeisen te kunnen voldoen. Mogelijk omdat zij minder energie hebben. Wat we verder concludeerden is dat werknemers die hun werk uitvoeren om waardering en respect van anderen te krijgen, minder goed presteren. Hun prestatie wordt beïnvloed omdat ze weinig interesse hebben in hun werkzaamheden en er om die reden ook niet enthousiast over zijn.’
Passie ontwikkelen onder goede werkomstandigheden
Arbeids- en organisatiespsycholoog Ilona van Beek, tegenwoordig werkzaam bij ArboNed, heeft naar eigen zeggen een passie mogen ontwikkelen voor haar werk dankzij de steun en vrijheid die zij van haar promotoren heeft gekregen. ‘Een passie is goud waard. Het geeft een hoge mate van tevredenheid, een goede arbeidsprestatie en een goede gezondheid. Maar het valt of staat met de werkomstandigheden en de persoonlijke kenmerken van de werknemer.’ Van Beek stelt zichzelf ten doel om organisaties te helpen bij het zoeken naar de ideale werkomstandigheden om de duurzame inzetbaarheid van werknemers te vergroten.
In de praktijk: in gesprek over werkverslaving en burn out
De publicatie van het onderzoek sluit af met een praktijkbox: een vertaling van de onderzoeksresultaten naar de praktijk. “Kennis uit onderzoek bereikt relatief laat de praktijk, de werkvloer. Met de praktijkbox, waarin we vier concrete handvatten geven, kan iedere leidinggevende met zijn werknemers in gesprek gaan en peilen of er sprake is van bevlogenheid, werkverslaving of burn-out. De leidinggevende kan het gedrag van de werknemer bespreekbaar maken en hem een spiegel voorhouden. Het is een manier om bijvoorbeeld werkverslaving te herkennen of op te sporen. Het zou fijn zijn als hiermee een opgebrande werknemer op tijd hulp ontvangt, als werkverslaving verminderd kan worden en bevlogenheid vergroot kan worden.”
Lees hier de publicatie van het onderzoek in het tijdschrift Gedrag & Organisatie 2012 (25) 4.
Bekijk hier een video van twee werknemers die zijn uitgevallen met psychische klachten en hun ervaringen delen.
Reageren