Wie is de zorgondersteuner van de toekomst?

Innovatieboost voor een belangrijke toekomstvraag

Experts, creatieve denkers en praktijkprofessionals kwamen samen in Arnhem voor een bijeenkomst van de landelijke Zorg en Welzijn Innovatieboost, georganiseerd door de NSvP, Ynnovate en WeCareToDisgover. De centrale vraag die de NSvP inbracht was: hoe gaan we als samenleving om met een stijgende zorgvraag die in de toekomst niet meer alleen in de zorg op te vangen is? Zetten we in op meer technologie, op meer preventie om de zorgvraag te verminderen, of zijn in de toekomst meer mensen betrokken bij wijkgerichte initiatieven, gericht op welzijn, kwaliteit van leven en zorg voor elkaar?

Voorbij het tekort-denken

Tijn Gerrits, projectmanager bij WZW (werkgeversorganisatie Zorg en Welzijn in Midden-, Zuid- en Zuidwest-Gelderland) zet de urgentie van het vraagstuk op scherp. Volgens prognoses van RegioPlus* blijft in 2034 maar liefst 15% van de noodzakelijke zorg in Nederland onbeantwoord. Concreet hebben we het dan over: 15 miljoen gemiste patiëntencontacten in huisartspraktijken, 35.000 mensen zonder verpleeghuisplek, en 3,7 miljoen gemiste GGZ-consulten. Niet vanwege een gebrek aan geld of kennis – maar puur door een tekort aan mensen. De oproep van Tijn Gerrits is echter: kijk voorbij het tekort-denken. Want als we spreken over tekorten in de zorg is de oplossing dat er meer mensen in de zorg moeten werken.

Volgens Gerrits is er een limiet aan het aantal mensen dat in de zorg kan werken, want ook in andere sectoren zijn mensen nodig. Gerrits benoemt dat uiteindelijk in Nederland maximaal 1 op de 6 werkenden werkzaam kan zijn in de zorg- en welzijnssector. Want als de zorg meer mensen aantrekt, worden andere sectoren ‘leeggetrokken’: ook in onderwijs, defensie, technologie en bedrijfsleven zijn mensen hard nodig om de samenleving draaiend te houden.

Als het aantal zorgmedewerkers mee zou groeien met de groeiende zorgvraag zou uiteindelijk 1 op de 3 werkenden in zorg en welzijn moeten werken. Dat is volgens Tijn simpelweg niet haalbaar. Daarom moeten we kijken hoe we als samenleving de zorgvraag kunnen terugdringen en hij pleit voor een fundamentele discussie over de inrichting van werk en over hoe zorg en welzijn in de toekomst anders georganiseerd zou moeten worden. Hoe kunnen we veel meer mensen betrekken bij preventie, kwaliteit van leven en zorg en welzijn?

Hoe ziet de patiëntreis van de toekomst er uit?

Spreken over de toekomst kan niet zonder ook te kijken naar technologische ontwikkelingen. Hoe ziet de patiëntreis van de toekomst er uit en in welke fases kan technologie een rol spelen? Volgens Fleur Moorlag, innovator bij NLC Health Ventures, kunnen mogelijkheden voor preventie toenemen door apps en het verzamelen van data. Whoop is bijvoorbeeld een wearable die met een armband gepersonaliseerde gegevens verzamelt over inspanning, herstel en slaap. Het houdt verschillende fysiologische gegevens bij, zoals hartslag, hartslagvariabiliteit en slaapfasen, om gebruikers te helpen gezondheid en herstel te optimaliseren.
Met biomarkertechnologie ontstaan meer mogelijkheden voor diagnose op afstand en met data worden AI-gestuurde prognoses en gerichte behandelvoorstellen mogelijk. En ook in de behandelfase kan technologie ondersteunend werken in de thuissituatie – denk aan robotmaatjes die een dagstructuur bieden of apps die monitoring op afstand mogelijk maken.

Haar boodschap: technologie kan preventie versterken en patiënten, informele zorg en werkenden in de zorg ondersteunen, maar menselijk contact niet vervangen.

Van ideeën naar innovatie: 6 perspectieven

Innovatieve ideeën voor de zorgondersteuner van de toekomst kan vele vormen en gezichten hebben. Van QR-codes die doorverwijzen naar zorginformatie tot mantelzorgcursussen op scholen, en van tijdelijke zijinstroom vanuit andere sectoren tot rijdende huisartsbussen in landelijke gebieden. De ideeën die zowel vernieuwend als realistisch zijn – die een zorgzame toekomst dichterbij kunnen brengen, zonder een heel nieuw zorgsysteem te hoeven ontwikkelen – kregen tijdens de Innovatieboost ruimte om verder uitgewerkt te worden.

Het leidde tot 6 perspectieven, verbeeld in zes persona’s – fictieve, maar herkenbare karakters die de zorgondersteuner van de toekomst concreet verbeelden. Elke persona heeft eigen drijfveren, context en ondersteuningsbehoefte. Ze maken zichtbaar:

• Wie je kunt betrekken bij zorg en welzijn (van jongeren tot gepensioneerden)
• Wat zij nodig hebben om die rol te vervullen (van technologie tot structuur)
• Hoe organisaties, gemeenten en netwerken dat kunnen faciliteren

De persona’s zijn ontworpen om te inspireren én te confronteren. Ze kunnen mensen aan de zijlijn uitnodigen om mee te doen, maar ook schurende reacties oproepen. Juist dat is waardevol: het opent het gesprek over wat er nodig is om zorg toekomstbestendig te organiseren. De persona’s zijn daarbij geen eindpunt, maar een beginpunt voor gesprek.

De centrale vraag blijft: hoe houden we zorg betaalbaar, toegankelijk en van hoge kwaliteit in tijden van structurele krapte? Het antwoord ligt niet bij één actor, maar bij verschillende personen, instituties en organisaties die hierin een rol kunnen spelen – van gemeenten tot technologiebedrijven, van scholen tot burgerinitiatieven.

Meer informatie

• Bekijk hieronder de fotoreportage van de dag.
• Zie hier de beschrijving van de zes ontwikkelde persona’s 
• Lees hier over alle initiatieven van de landelijke Zorg en Welzijn Innovatieboost