Werk voor iedereen: nu en in de toekomst

Wordcloud Problemen Arbeidsmarkt

Hoe ziet de arbeidsmarkt van vandaag en morgen eruit en hoe kunnen we die zo optimaal mogelijk maken voor iedereen? Zo’n 170 beleidsmedewerkers en onderzoekers kwamen samen om hierover van gedachten te wisselen tijdens een symposium van stichting Instituut Gak. Volgens hen is de grootste uitdaging op de arbeidsmarkt over tien jaar ongelijkheid, op de voet gevolgd door tweedeling en mismatch. De beschouwingen van Rutger Bregman (historicus, oprichter De Correspondent), Steven dHondt (senior onderzoeker bij TNO, gasthoogleraar KU Leuven) en praktijkcasus van de Amfors groep bij een sociaal werkbedrijf belichten ieder een deel van het veelzijdige vraagstuk over de toekomst van werk voor iedereen.

De toekomst van werk verandert continu door (inter)nationale demografische, economische, technologische, maatschappelijke en beleidsmatige ontwikkelingen. Bij de diversiteit aan vraagstukken die dit met zich meebrengt, snijdt het mes telkens aan twee kanten. Technologische vooruitgang en internationalisering bieden kansen, maar leiden ook tot zorgen over verdringing en het verdwijnen van werk. De arbeidsmarkt trekt aan waardoor de vraag naar arbeidskrachten toeneemt, maar toch staan werkgevers voor een uitdaging bij het zoeken naar personeel; de kennis en kunde van potentiële werknemers sluit vaak niet aan bij de gevraagde competenties. Mensen met een arbeidsbeperking, oudere werklozen en migranten blijven achter en ondervinden moeite om een plek op de arbeidsmarkt te vinden en te behouden. Het flexibiliseren van werk zorgt voor vrije en open marktwerking, maar roept ook vragen op over de invloed van baan(on)zekerheid en flexwerken op de geestelijke gezondheid;  burn-outs komen steeds vaker voor, vooral onder jongeren. De grote vraag: hoe ziet de arbeidsmarkt van vandaag en morgen eruit en hoe kunnen we die zo optimaal mogelijk maken voor iedereen?

Een andere kijk op arbeid

Historicus Rutger Bregman vraagt zich af of we wel het juiste perspectief hebben op werk. Volgens Bregman moeten we stilstaan bij de betekenis van werk en ons afvragen welke banen daadwerkelijk waarde toevoegen. Want hoewel banen er vaak mooi uit zien op CV en LinkedIn, vinden steeds meer mensen hun baan ‘niet maatschappelijk nuttig’. 

Hij verwijst naar de zogenaamde ‘bullshit job’: een baan waarvan degene die hem heeft zelf zegt dat hij eigenlijk overbodig is. Antropoloog David Graeber introduceerde de term enkele jaren geleden en maakte hiermee een hoop discussie los. Een peiling onder het publiek wijst uit dat zo’n 80% van de aanwezige beleidsmedewerkers en onderzoekers hun baan als nuttig voor de maatschappij beschouwen. Mooi natuurlijk, maar het roept ook de vraag op waarom de andere 20% hier niet in mee kan gaan.

Uitslag Menti-Meter op de bijeenkomst ‘’Werk voor iedereen: nu en in de toekomst’’

Volgens Graeber is het effect van bullshit jobs schadelijk: het uitvoeren van werk waarvan we diep van binnen niet geloven dat het nuttig is, leidt volgens hem tot een litteken op onze collectieve ziel. Hij gelooft dat mensen het liefst iets willen bijdragen aan de maatschappij en dat we daar ook het gelukkigst van worden. Gelukkig valt het in Nederland volgens de European Working Conditions Survey (2015) wel mee de nutteloze-banen perceptie: zo’n vijf procent van de werkenden in Nederland geeft aan ‘altijd’ of ‘meestal’ te twijfelen aan het belang van zijn of haar werk. Dit is een stuk lager percentage dan werkenden in andere Europese landen, zoals bijvoorbeeld Oostenrijk, waarbij zo’n 13% van de werkenden hieraan twijfelt. 

Mogelijk zien mensen het nut van hun baan niet als zij geloven dat hun werk net zo goed – of beter – door een robot zou kunnen worden overgenomen. Hoewel dit voor sommigen misschien als muziek in de oren klinkt, wordt het verdwijnen van banen door robotisering en technologie meestal als negatief bestempeld. Op de bijeenkomst bleek dat de tijd is aangebroken om hier anders over te denken: vanuit verschillende hoeken werd dit cliché in een ander daglicht gezet. 

Technologisering is meer dan automatisering

In een van de workshops legde senior onderzoeker Steven dHondt van TNO meer uit over de invloed van technologie op arbeid en op de arbeidsmarkt. Volgens dHondt is er sprake van een technologie-distorsie: overdreven aandacht voor de potentie van de diverse technologieën – zonder een frisse blik op de realiteit. Neem bijvoorbeeld de verwachtingen over additive manufacturing (3D printen): de opkomst van deze technologie gaat lang niet zo snel als mensen kunnen dromen. De tijd waarin fabrieken en winkels overbodig zijn omdat we alles thuis met een 3D printer kunnen fabriceren ligt nog ver van ons vandaan. Daarnaast gaan bijna alle studies naar technologisering over automatisering en haar gevolgen, waarbij vooral de vernietiging van banen door de opkomst van de robotisering onderwerp is van het publieke debat. 

Wat vaak wordt vergeten, is dat er meer valt onder het brede begrip ‘technologisering’: naast automatisering (zoals robotisering) vallen ook informatietechnologie (zoals zoeksystemen), communicatietechnologie (ondersteunt en versnelt de communicatie tussen mensen), managementsystemen (voorkomen fouten in processen en zorgen daarmee voor zero-fouten organisaties) en zogenaamde operating supportsystemen (daarover later meer) onder de paraplu. De gevolgen van deze andere vormen van technologie worden tot nu toe vaak niet in de discussie meegenomen. En dat is jammer, want deze technieken hebben ook hun invloed op arbeid en de arbeidsmarkt, die zeker als positief kunnen worden beschouwd. Zo zorgt communicatietechnologie ervoor dat er makkelijker opdrachten en feedback kan worden uitgewisseld tussen verschillende lagen binnen een organisatie. Hiermee wordt het centraliseren van bedrijfsvoering gemakkelijker gemaakt. Informatietechnologie zorgt juist voor het omgekeerde: bijvoorbeeld door het gebruik van zoeksystemen, kan in steeds meer gevallen de communicatie volledig worden omzeild. Met behulp van systemen komen we steeds sneller en efficiënter tot antwoorden die anders via communicatie verkregen moesten worden. Hierdoor veranderen we volgens dHondt steeds meer in een homo universalis, een alleskunner dus. 
Met andere woorden: een focus op automatisering doet geen recht aan de omvang van de verschillende technologieën en hun invloed op arbeid en de arbeidsmarkt. Daarnaast wijst dHondt op het gat tussen de technologische potentie en daadwerkelijke realisatie en toepassing van technologie. Daartussen ligt nog een groot veld van ‘technologische strategie’, waar tijd en geld geïnvesteerd moet worden door bedrijven als de impact van technologie daadwerkelijk tot uiting wil komen. In de onderzochte bedrijven en sectoren binnen het onderzoek van TNO wordt op dit moment het meest geïnvesteerd in communicatietechnologie – het verwachte directe gevolg van technologie op de werkvloer is dus met name centralisering en werkspecialisatie.  

Meer werkplezier en productiviteit dankzij technologie 

De positieve en directe impact die technologie kan hebben wordt nog verder duidelijk als Ronald de Koning en Roald Klumpenaar van de Amfors groep de toepassing van een Operator Support System (OSS) in een sociaal werkbedrijf presenteren. Operator ondersteunende technologie biedt mensen fysieke of mentale ondersteuning tijdens hun werk. Hierdoor wordt werk makkelijker en plezieriger en kunnen werknemers meer en complexer werk aan: een win-win situatie voor iedereen. In het sociale werkbedrijf in Amersfoort worden medewerkers door een slimme beamer met bewegingsdetectie ondersteund bij het in elkaar zetten van complexe producten, zoals een LED-straatlantaarn of een elektriciteitskast. De werkinstructies worden op de werkplek geprojecteerd en leiden medewerkers stap voor stap door het assemblageproces – zie de video. Het resultaat: meer werkplezier en een hogere productiviteit. Een mooi voorbeeld dat technologisering helemaal niet hoeft te leiden tot het verdwijnen van banen maar juist leidt tot meer werkplezier - ook voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. 

 

De dag werd positief afgesloten door econoom Mathijs Bouman die het publiek wederom geruststelde over de gevolgen van robotisering – die gevreesde automatisering waar veel mensen zo bang voor zijn. Tussen 2006 en 2018 zijn er verschillende onderzoeken uitgevoerd naar het effect van robotisering op werkgelegenheid en de uitkomsten verschillen sterk. Volgens het ene onderzoek wordt het beschikbare werk in de nabije toekomst nagenoeg gehalveerd met zo’n 47% (Frey and Obsorn, 2013) – het andere onderzoek voorziet met een voorspelling van 9% een stuk lagere impact (Arntz, Zierhan and Gregory, OECD, 2016). Toch hoeven we ons volgens Bouman geen zorgen te maken: hoewel banen verdwijnen, blijft werk bestaan. Uit de sectorcijfers tussen 1807-2016 (CBS, zie hieronder), blijkt dat de hoeveelheid werk hetzelfde blijft: het verschuift alleen naar andere sectoren. Bijvoorbeeld van de industriële naar de zakelijke dienstverlening - een sector die medio 1950 nagenoeg niet bestond, maar waar anno 2018 een groot gedeelte van de beroepsbevolking in werkzaam is. 
Natuurlijk wel hopen dat deze banen niet allemaal bullshit-jobs zijn – maar gelukkig zijn we daar zelf bij! 

Werkgelegenheid per sector (CBS), uit de presentatie van Mathijs Bouman

 



Op maandag 3 december 2018 organiseerde stichting Instituut Gak de bijeenkomst ‘’Werk voor iedereen, nu en in de toekomst’’ in het Gooiland Theater in Hilversum. Tijdens het welkomstwoord maakte Instituutsvoorzitter Frederik Buijn de missie kenbaar: sturen op de gezamenlijke impact van beleid en wetenschap. Instituut Gak daagt onderzoekers uit om bij de presentatie van de resultaten expliciet aandacht te besteden aan de vertaling naar de beleidspraktijk en impact. Dit artikel is tot stand gekomen op basis van dit symposium.
 

Thema's

Onderwerpen

Sprekers en experts

Laura Lamers

Inclusief Platformwerk: drie initiatieven, een veelvoud aan inzichten

Hoe maken we beter gebruik van de potentiële meerwaarde van online arbeidsplatforms voor een meer inclusieve arbeidsmarkt? Die vraag stond centraal in de ‘challenge Inclusief Platformwerk’ van NSvP en SBCM, van waaruit drie initiatieven (KlusCV, CurrentWerkt! en LaNSCO United) kansen en obstakels hebben verkend. 
De presentatie van Laura biedt een kijkje in de lessen die zijn opgedaan in het monitoren van de drie challenge initiatieven. Specifiek wordt ingegaan op de kansen van platformwerk voor mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt, en de rol die platformtechnologie kan spelen om kansen voor inclusie te vergroten. Hiermee biedt de presentatie een eerste indruk van de inzichten die worden gedeeld in het boek ‘Inclusief Platformwerk’. 

Laura Lamers is PhD onderzoeker aan de Universiteit Twente, faculteit Faculteit Behavioural, Management and Social Sciences. Haar focus ligt op het snijvlak van technologie en samenleving, meer specifiek menselijke waardigheid. 

Niels Arntz

In een vraaggesprek met Luc Dorenbosch (NSvP) zet Niels uiteen hoe hij als platformondernemer in Nederland aankijkt tegen de ontwikkelingen binnen platformwerk. Hoe luister je als platform naar de mensen die via je platform werken? Wat kunnen samenwerkingen tussen platforms en overheid opleveren? Wat denkt Niels over de kans van slagen van platformwerk, ook als mensen niet geheel zelfstandig kunnen werken? Kan het breder of anders dan nu het geval is? Hoe hij zou willen dat het debat over platformwerk gevoerd zou worden voor meer innovatie op de arbeidsmarkt? 

Niels Arntz is medeoprichter van horecaplatform Temper.

Muriel Serrurier Schepper

Ontdek de kracht van data labeling: kansen voor een diverse en inclusieve arbeidsmarkt

(duopresentatie met Marjolein Grootjen)

In deze sessie ontdekken we hoe mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt de kans krijgen om zichzelf opnieuw te positioneren op de arbeidsmarkt door middel van data labeling in een kantooromgeving. Onder de begeleiding van een deskundige jobcoach werken ze in het AI Annotatie Lab aan hun vaardigheden en persoonlijke ontwikkeling om zo de weg naar de arbeidsmarkt te vinden. Tijdens de sessie wordt uitgelegd hoe dit project tot stand is gekomen en wat de werkzaamheden precies inhouden. 
Deze sessie biedt een inspirerend verhaal over hoe een nieuw soort werk kan bijdragen aan een inclusieve en rechtvaardige samenleving. Kom langs en laat je inspireren!

Muriël Serrurier Schepper is zelfstandig ondernemer, expert in data en artificial intelligence met een achtergrond in arbeids- en organisatiepsychologie. Zij is auteur van het boek Artificial Intelligence In Actie en leidt het AI Annotatie Lab.  

Marjolein Grootjen

Ontdek de kracht van data labeling: kansen voor een diverse en inclusieve arbeidsmarkt

(duopresentatie met Muriel Serrurier Schepper)

Als jobcoach bij het AI Annotatie Lab vanuit Regio Gooi en Vechtstreek begeleidt Marjolein de kandidaten die zichzelf hebben aangemeld of aangemeld zijn vanuit de verschillende gemeenten. In een traject van 6 maanden vanuit een veilige werkomgeving gaat zij samen met de kandidaat de werknemers- en sociale vaardigheden trainen. Zo komt de kandidaat erachter wat zijn intrinsieke motivatie is om te gaan werken. Tijdens deze sessie deelt ze haar persoonlijke ervaringen en laat ze zien hoe ze deelnemers stap voor stap helpt om verder te komen. Ook wordt besproken waarom dit werk bij uitstek geschikt is voor bepaalde doelgroepen.

Marjolein Grootjen is jobcoach bij WerkgeversServicepunt Regio Gooi en Vechtstreek.

Muriel en Marjolein doen samen 1 sessie

Jessica de Ruijter - Lansco

Platformwerk opzetten vanuit de coöperatieve gedachte

(duopresentatie met Leo Beekmans)

Hoe kan werken vinden via een platform nieuwe kansen bieden voor participatie en inclusie? 
In deze inspiratiesessie komen twee voorbeelden voorbij hoe de platformtechnologie vanuit de coöperatieve gedachte wordt ingezet om mensen met een uitkering te helpen met het verkrijgen van nieuwe opdrachten en werkzaamheden. Leo Beekmans van BridgeWorks en Jessica de Ruijter van LaNSCO United vertellen waarom zij deze platformen hebben opgezet, wie zij daarmee bereiken en welke nieuwe kansen deze platformen bieden voor een inclusieve arbeidsmarkt. Ook gaan ze in op hoe zo’n platform werkt in samenwerking met een sociale coöperatie, en wat hun ervaringen en geleerde lessen zijn.

Jessica de Ruijter is directeur van LaNSCO en medeoprichter van sociale coöperatie de Blauwe Paraplu.

Leo Beekmans

(duopresentatie met Jessica de Ruijter)

Leo Beekmans is arbeidsdeskundige, re-integratieconsulent, coach bij WerkmansMobiliteit en bij BridgeWorks

Robbert Boonk

Het beste wat je iemand kunt geven is een kans!

(duopresentatie met Laurens Waling)

Een matching platform voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt - zonder de oneerlijke concurrentie van mensen zonder beperking. Een matching platform waar werkgevers hun vacature en hun organisatie moeten toetsen op beperkende factoren. Alleen zo ontstaan er matches zonder beperkingen. Robbert Boonk ontwikkelde dit initiatief samen met vijf internationale partners, en inmiddels is het systeem bijna operationeel. In hun zoektocht kwamen ze het hightech platform van 8Vance tegen, waar matches worden gemaakt met behulp van Artificial Intelligence (AI). Kandidaten maken een zogenaamd ‘Ability Profile’ aan en dat doet de werkgever ook voor zijn vacature. 

Het systeem Work 4 Everyone is bijna klaar. In deze sessie laat Robbert Boonk aan de hand van de proefversie alvast zien hoe het werkt. Robbert en Laurens vertellen wat het is, hoe het werkt en wat de impact hiervan kan zijn. 

Robbert Boonk is directeur van de PHH Academie (opleider van gecertificeerde jobcoaches) en mede-initiator van matching platform Work 4 Everyone.

Laurens Waling

(duopresentatie met Robbert Boonk)

Laurens Waling is organisatievernieuwer en Chief Evangelist bij 8vance Matching Technologies.

Over NSvP

De NSvP maakt zich hard voor een menswaardige toekomst van werk. We stellen de vraag hoe de arbeidsmarkt van morgen eruit ziet en onderzoeken hoe werk zodanig kan worden ingericht dat het bijdraagt aan de menselijke waarden en behoeften. We zijn een onafhankelijke stichting. We financieren als vermogensfonds innovatieve projecten op het snijvlak van mens, werk en organisatie.

Rijnkade 88
6811 HD Arnhem
info@nsvp.nl
026 - 44 57 800

 

Vind ons op Facebook
Volg ons