Nederland heeft een inclusietekort - of eigenlijk een overschot aan onbenut talent. Zo’n 1 tot 2 miljoen mensen willen én kunnen op enige manier werken, maar slagen er niet in om aan duurzaam en betaald werk te komen. De Participatiewet leidt niet tot verbetering. Daarom moet worden ingezet op een arbeidsmarkttransitie, die vier systemische stappen vereist:
(1) de brede waarde van werk en het meedoen aan werk moeten uitgangspunt worden,
(2) de maatschappelijke baten van werk dienen beter inzichtelijk te worden gemaakt,
(3) de arbeidsmarkt moet meerdere vaarwegen krijgen naar zinvol werk en
(4) de menselijke maat en het (er)kennen van talent zijn cruciaal.
Daarnaast moeten ook de regels op de arbeidsmarkt worden aangepast.
Voor de arbeidsmarkttransitie zijn institutionele verandering, sociale innovatie én gedragsverandering nodig. Het goede nieuws is dat de arbeidsmarkttransitie in feite al is begonnen. In de huidige systemen zijn veranderingen al merkbaar en in veel arbeidsmarktregio’s, gemeenten, bedrijven en instellingen bruist het van energie en betrokkenheid. Wethouders staan op en mensen zelf eveneens. Ze accepteren de bestaande situatie niet langer. Een nieuw kabinet zal hier ook van waarde willen zijn. Als we ook in Nederland de brede welvaart willen vergroten en willen herstellen van de impact van de ongekende coronacrisis, dan kan dat niet zonder inclusie en participatie.
Dit zijn de conclusies van het white paper "De arbeidsmarkttransitie: naar meer waarde en meer werk", geschreven door prof. dr. Ton Wilthagen in co-auteurschap met Marieke Stolp, MSc. Het paper vloeit voort uit het fellowship dat Wilthagen in 2020 verkreeg van het Netherlands Institute for Advanced Study (NIAS) en de NSvP. Prof. dr. Ton Wilthagen is hoogleraar "Institutionele en juridische aspecten van de arbeidsmarkt' aan de Universiteit Tilburg, en tevens trekker van het maatschappelijke Impact programma van de universiteit, waarin maatschappij en wetenschap worden verbonden.