Een boek van Jos Kessels, waarin filosofie, persoonlijke ontwikkeling en organisatieontwikkeling hand in hand gaan. Het boek geeft handvatten om jezelf te ontwikkelen, maar ook concrete tips voor een goede dialoog als basis voor visieontwikkeling en organisatieontwikkeling. Uiteindelijk komt het ook bij complexere veranderingen aan op de vraag: Wat betekent dit voor mij persoonlijk? Wat is hier de essentie, wat gaat mij aan het hart? Welke moed is er voor nodig om een volgende stap te zetten? Wat hebben we onder ogen te zien om tot een nieuwe balans te komen? Als deze relatie met de persoonlijke laag niet gelegd en gedeeld wordt blijven visies oppervlakkig en komt een organisatie niet in beweging.
De vrije kunsten als basis voor zelfkennis en organisatieontwikkeling
De erfenis van Socrates biedt een schat aan instrumenten om gesprekken te begeleiden en kwesties te onderzoeken. Ook vandaag de dag is er grote behoefte aan mensen die de rol van Socrates op zich kunnen nemen, anderen kunnen ondervragen over wat hun leidende ideeën zijn en onderzoeken of die ideeën kloppen. In zijn boek stelt Jos Kessels het ontwikkelen van een socratische, onderzoekende houding centraal met de daar bijbehorende vaardigheden van de klassieke vrije kunsten: dialectica (vragen stellen), retorica (overtuigend spreken), grammatica (taal en schrijven), plus het overkoepelende vak ethica (deugdenleer).
Inzicht door zelf denken
De socratische methode bevat essentiële vaardigheden voor mensen in organisaties, variërend van eenvoudige gesprekstechnieken tot geavanceerde dialectische analyses. Zij vormt een klassieke manier om door middel van vragen iemand tot onderzoek te bewegen. Socrates liet mensen voorbeelden onderzoeken, ervaringen analyseren en ideeën testen. Zijn uitgangspunt was dat je een inzicht niet verwerft door het voorgeschoteld te krijgen, maar alleen door zelf te denken.
Onderzoek begint met het stellen van vragen
Het stellen van goede vragen is niet eenvoudig. Soms beginnen mensen met het stellen van vragen, maar schakelen zij al snel weer om en vertellen zelf hoe het zit. Of ze stellen louter suggestieve vragen. Of ze weten niet hoe ze met onverwachte vragen of tegengestelde antwoorden moeten omgaan. Daarbij is het een kunst een vraag te verduren en het onderzoek aan te gaan.
Uitdiepen van een kwestie
Socrates voerde zijn leven lang gesprekken met mensen, op zoek naar de ideeën die leidend waren in hun bestaan, om ze te toetsen op hun geldigheid. Zijn uitgangspunt was datje via ‘niet-weten’ tot ‘weten’ kunt komen. Een toestand van verwarring en ‘denkverlegenheid’ (aporie) is dus nodig om uiteindelijk tot wezenlijke verdieping en verheldering van een kwestie te komen.
Leidend idee
Socrates’ passie, die het leidend idee van zijn eigen leven vormde, werd uiteindelijk ook zijn dood. De Atheense burgerij veroordeelde hem in 399 voor Christus tot de gifbeker, zogenaamd omdat hij niet geloofde in de goden, in werkelijkheid omdat hij fundamentele kritiek had op de opvattingen van zijn stadsgenoten. Zijn leerling Plato heeft hem daarna onsterfelijk gemaakt, door hem de hoofdrol te geven in bijna al zijn dialogen.
Jos Kessels laat in het boek aan de hand van zijn eigen advies-ervaring op het terrein van visie-ontwikkeling en organisatieontwikkeling zien dat de socratische methode nog steeds actueel is. Het boek, met essays, ervaringen, herinneringen, brieven en legenden "laat zich lezen als een methode om tot zelfkennis te komen, maar ook als een theoretische inleiding tot de socratische methode. En ten slotte als een bijzondere scholing in leiderschap en visieontwikkeling.” schrijft Suzanne Weusten in haar recensie in de Volkskrant van 15 november 2014.
Jos Kessels (1948) is filosoof. Hij studeerde rechten en filosofie en werkte eerder als musicus, journalist en filosofie-docent. Hij promoveerde op een proefschrift over kennistheorie en filosofieonderwijs (socratische methode) en specialiseerde zich in theorie en praktijk van het socratisch gesprek. Jos Kessels publiceerde verschillende boeken, waaronder Socrates op de markt, Vrije ruimte, De jacht op een idee en Spelen met Ideeën.
Reageren