Maakonderwijs voor docenten en leerlingen

"Wereldwijd gezien doen onze basisscholen het hartstikke goed. Maar leerlingen vaardigheden aanleren voor toekomstige beroepen… daarmee is het belabberd gesteld. De 21^e eeuw met al zijn digitalisering en technologisch vernuft is al een flink eind op streek, maar het reguliere onderwijs haakt daar nog veel te weinig op aan. Zeker scholen in achterstandsbuurten." Aan het woord is Sacha van Tongeren van Maakplaats 021, de plek waar kinderen op een plezierige manier kennismaken met nieuwe technologieën. Zowel buitenschools als tijdens de les leren ze er programmeren, hacken of robots bouwen. Of gewoon lekker prutsen, knutselen en klooien. Maar dan wel met lasersnijders en 3D-printers. En net als bij geschiedenis, aardrijkskunde of rekenen geldt ook bij dit ‘maakonderwijs’: alles staat of valt met een enthousiaste docent voor de klas. Juist voor hen is daarom het Fellowship opgericht, waarbij ze gedurende hun studiedagen als ‘fellow’ in de leer gaan bij Maakplaats 021.

In 2017 ontving dit initiatief de SkiLLLs Challengeprijs van de NSvP en Instituut Gak. We spraken met Sacha van Tongeren, programma manager Maakplaats 021 en mede-initiator van het daaraan gekoppelde fellowship.

Voorbereid de 21^e eeuwse arbeidsmarkt op

Vrolijke golven kindergeluiden klinken op de achtergrond tijdens het telefonisch interview met Sacha van Tongeren. Ze zit in de maakplaats van de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA) aan het Waterlandplein. De OBA is samen met de Hogeschool Amsterdam, Waag Society en Pakhuis De Zwijger initiatiefnemer van het programma Maakplaats 021. Het achtervoegsel 021 benadrukt de onlosmakelijke verbondenheid met het werken in de 21^e eeuw. Inmiddels zijn er drie actieve maakplaatsen, straks zelfs tien. Allemaal in kansarme wijken, want daar is de kenniskloof het grootst. De maakplaats is steeds gekoppeld aan een OBA vestiging. "Het past dan ook helemaal bij het eigentijdse beeld wat bibliotheken willen uitstralen als dynamisch huis van kennis en informatie. En dat is veel meer dan boeken uitlenen", zo verklaart Sacha de grote belangstelling vanuit de bibliotheek. Zelf heeft ze projectervaring in kunst, creativiteit, technologie en sociale innovatie. De mix komt haar nu prima van pas. "Die affiniteit hielp me al meteen bij het schrijven van het projectvoorstel voor het Fellowship, dat bij wijze van spreken in een zucht tot stand kwam… Dat moest ook wel, want we hoorden pas op een heel laat moment van de SkiLLLs Challenge", zo bekent ze. Gelukkig niet té laat.

Effectmeting

Weliswaar duurt het nog een jaar of tien voordat de jeugdige bezoekers van Maakplaats 021 voor hun studie- of beroepskeuze komen te staan en effectmeting kan plaatsvinden. Maar los daarvan is Sacha ervan overtuigd dat hoe vroeger beïnvloeding plaatsvindt hoe beter dat is. Ondertussen onderzoekt partner Hogeschool van Amsterdam het effect van het leren in de maakplaatsen.

Want wat is maken eigenlijk? "Iets wat in je hoofd zit concreet maken", zo zegt Monique Pijls van het lectoraat Didaktiek van de Bètavakken aan de HvA. "Een belangrijk aspect is dat het meestal niet in een keer goed gaat. Mislukken hoort er bij. En het is maar de vraag of je dat mislukken moet noemen."

Teacher Maker Camp

In februari 2018 gaat het eerste fellowship-programma van start. Zo’n twintig meesters en juffen van acht Amsterdamse scholen (basis- en voortgezet onderwijs) storten zich dan in het Fablab van Waag Society op het maakonderwijs en hoe ze leerlingen daarbij moeten begeleiden. Later in het jaar komen ze nog verschillende malen bijeen om te experimenteren, maar dan in een maakplaats in een OBA-vestiging in de buurt van hun eigen school. "Ook tussendoor zijn ze natuurlijk van harte welkom om met hun klas langs te komen", zegt programma manager Sacha. Nu nog loopt het vooral storm voor activiteiten na schooltijd. Straks ook onder schooltijd, zo is de bedoeling. "Bijzonder in de aanpak is dat we buurten en scholen zo hopen te koppelen. En ook docenten van verschillende scholen in een buurt via een community met elkaar in contact brengen."

Want lesprogramma’s en workshops hebben steeds de eigen buurt als uitgangspunt. "We houden het bewust klein en vragen kinderen bijvoorbeeld wat ze in hun buurt missen. Een klimrek? Nou dan tekenen ze een rek, werken het verder uit en maken met een 3D-printer een model op schaal om dat later vervolgens bij het gemeentebestuur voor te leggen als idee. Ander voorbeeld? Eerst met ze het park in om kikkervisjes en andere kleine waterdiertjes te bekijken en vervolgens eigen fantasiediertjes gaan fabriceren."

Opzij, opzij, opzij?

"Maak plaats, maak plaats, maak plaats, we hebben ongelofelijke haast", zingt Herman van Veen al jaren. En hoewel het een perfecte slogan voor de Maakplaats zou kunnen zijn, wil Sacha van Tongeren zover niet gaan. "Natuurlijk, de achterstand is urgent. We maken wel allemaal gebruik van internet, we chatten, we zitten op Facebook en we laten iedereen beschikken over onze data. Maar de technologie daarachter is enorm complex en ontoegankelijk. Het is belangrijk dat leerlingen meer begrijpen van wat er achter zit." Sacha vervolgt: "Tegelijk willen we het juist niet vanuit die alarmerende kant bekijken. Dan wordt het een ‘moeten’. Ons uitgangspunt is vooral dat de nieuwe technologie leuk is en heel erg de moeite waard. Als leerlingen later mede door hun Maakplaats 021-ervaring voor werken in de technologische sector kiezen, klinkt dat veel positiever", meent Sacha. En daarbij geldt: de eerste klap is een daalder waard!

Challenger chats

Dit is één van een reeks artikelen over projecten van de SkiLLLs Challenge 2017. Niet alleen het wie, wat en waar worden belicht, minstens zo interessant is het hoe & waarom.  Dat gebeurt via interviews - chats - met de challengers: inspirerende mensen die dagelijks actief zijn om de prijswinnende initiatieven vorm te geven. Sacha van Tongeren, programma manager Maakplaats 021 en mede-initiator van het daaraan gekoppelde Fellowship: een bijzonder trainingsprogramma over moderne vaardigheden, speciaal voor juf en meester. Volg dit project op onze Omkeringswebsite.