De vier lezingen over ‘Workethics’ vormden de ruggegraat van het STOSO-congres in de Martiniplaza te Groningen. Vanuit totaal verschillende invalshoeken lieten drie wetenschappers en een bedrijfsadviseur hun licht schijnen over arbeidsethiek in relatie tot studeren, bedrijfshiërarchie, fusies en reorganisaties. Ondanks de diverse onderwerpen, leverden de lezingen samen een intrigerend overzicht op. Niet alleen van waar wij als maatschappij staan op dit moment, maar ook van waar wij ons op kunnen richten in de toekomst. Het publiek van het congres, dat vooral bestond uit ‘future professionals’, kreeg behoorlijk wat eyeopeners te verwerken.
Lezing 1: Dutch Academics: how to kill workethic
Socioloog en onderzoeker Wes Holleman schetste de huidige academische praktijk als een ‘intensieve menshouderij’. Volgens Holleman helpen de universiteiten met hun rigide programma’s (‘assembly line studying’) de arbeidsethiek van studenten al in vroeg stadium om zeep. Alles is erop gericht om de student zo snel mogelijk af te leveren. Deze krijgt geen tijd om studie met een parttime baan te combineren of om met een bijbaan zijn studie te bekostigen. Research studenten worden door het strikt tijdgebonden keurslijf nog eens dubbel getroffen. De klacht dat studenten lui zijn is dan ook hypocriet volgens Holleman, ze worden lui gemaakt door tekortschietende studieroosters.
Lezing 2: Been there, done that, got the T-shirt (BTDTGTTS)
Zelfstandig bedrijfsadviseur en ondernemerscoach Andrei Westerink, nam met de nodige zelfspot zijn eigen loopbaan door. Hierbij wilde hij duidelijk maken dat verkeerde keuzes of vallen en opstaan in het begin van een carrière niet bezwaarlijk is, maar juist nodig om persoonlijke kwaliteiten te ontdekken. Zelf had hij maar één doel voor ogen na zijn studie Rechten aan de RUG: geld verdienen. Dat lukte buitengewoon goed met internet aandelen. De wereld lag aan zijn voeten, dacht hij. Tot begin 2000, toen klapte de internetbubble en was Westerink alles in een klap kwijt. Een ervaring rijker besloot hij totaal wat anders te doen en sloot zich aan bij Artsen Zonder Grenzen. Westerink is door zijn verworven inzichten ervan overtuigd geraakt dat veel problemen in bedrijven kunnen worden toegeschreven aan de managers die creativiteit en werklust ontmoedigen. Hij propageert de managers loze bedrijfscultuur; werknemers kunnen zich het beste ontplooien in zelfsturende teams. Doordat teams onderling en aan elkaar verantwoording moeten afleggen, ontstaat totale transparantie. Momenteel helpt Westerink een dergelijk systeem op te zetten bij Voys Telecom in Groningen.
Lezing 3: On the Questionable Role of the Manager in Mergers and Acquisitions
De lezing van professor economie en business strategy Killian McCarthy lag in het verlengde van die van Westerink. Zijn verhaal over de motieven achter grootschalige fusies en overnames toonde wederom de dubieuze waarde van ‘de manager’, maar dan in het groot. McCarthy komt na uitvoerig onderzoek tot de conclusie dat in bijna de helft van de fusies en overnames persoonlijke drijfveren, in plaats van weloverwogen economische wegingen, de doorslag gaven en daardoor uitliepen op mislukkingen. Ook gaf hij een historisch overzicht van de fusiedrift, die begon met de olie- en spoormaatschappijen in de VS in de 19e eeuw. Elke keer blijkt dat na een nieuwe golf ( o.a. 1928, 1960, 1990, begin 2000, 2007) de aandelen instorten. Dat heeft in het eerste decennium van deze eeuw alleen al in Amerika tot een waardeverlies van 18.72 triljoen dollar geleid. Van de vijf fusies slaagt er één, in het beste geval twee. Dit zou managers met grootse plannen toch aan het denken moeten zetten, maar daar heeft McCarthy nog geen aanwijzingen voor gevonden.
Lezing 4: Return to Work for Long Term Absentees: an undervalued topic
Professor Arbeid & Organisatiepsychologie Fred Zijlstra stond voor de taak om het congres af te sluiten. Zijlstra wist echter zijn publiek bij de les te houden door herkenbare situaties te schetsen, die kunnen leiden tot verzuim of afwezigheid bij de werknemers. Vooral mentale ziekteverschijnselen zorgen in Westerse landen voor toenemende maatschappelijke kosten en problemen. Werknemers met psychische klachten vormen inmiddels de snelst groeiende verzuimgroep in de Europese landen. Kennisverlies is het gevolg. Zijlstra waarschuwde voor de neiging om de, niet altijd direct te classificeren, ziekteverschijnselen te bagatelliseren. Het is in het belang van de werknemer, maar zeker ook in het belang van het bedrijf, om de klachten serieus te nemen. Juist in de beginfase van het verzuim is de kans op terugkeer het grootst. De cruciale grens ligt rond de zes weken afwezigheid blijkt uit onderzoek, daarna wordt het veel lastiger om psychologische barrières te slechten.
De workshops
HR manager en consultant Chiel van der Heide gaf samen met ondernemend loopbaanprofessional Yvonne Gallé een workshop over sollicitatietraining. Hier werden vragen behandeld over hoe te solliciteren als nieuweling op de arbeidsmarkt. Senior trainer en coach Noëlle van der Hagen liet kleine groepjes discussiëren over alledaagse dillema's. Voorbeelden van deze dilemma‘s zijn de ontelbare keuzes voor een product in de supermarkt en het wel of niet geven van geld aan daklozen. Andrei Westerink deelde zijn eigen ervaringen als werkzoekende en als werkgever. Verder keek hij naar wat je wel en niet moet doen en wat je kunt verwachten bij het zoeken naar werk. Hoogleraar Frank Walter liet aan de hand van twee studies zien dat leiders hun ondergeschikten met aanstootgevend gedrag behandelen. Zij verwachten hierdoor betere werkprestaties te leveren. Dit gedrag heeft echter een tegenovergestelde werking en zorgt voor een mindere prestatie.